Ağustosta ihracat yüzde 1,2 düşüşle 21,7 milyar, ithalat yüzde 3,9 düşüşle 25,9 milyar, dış ticaret açığı yüzde 15,8 küçülerek 4,2 milyar dolar oldu. İthalattaki hızlı düşüşe bağlı olarak Ekim 2021’den bu yana olan dönemin en düşük aylık dış ticaret açığı verildi. Tüketim ithalatında artışın devam ettiği ağustosta toplam ithalattaki düşüş, üretim eğiliminin göstergesi olan hammadde/ara malı dış alımından kaynaklandı.

Türkiye, ağustosta 4,2 milyar dolarla Ekim 2021’den bu yana son 46 aylık dönemin en düşük dış ticaret açığını verdi. Hem ihracat hem ithalatın düşüş kaydettiği anılan ayda açıkta hızlı bir küçülme yaşanırken, dış ticaret hacmi de daraldı. Ancak geçen yıla göre en faz­la düşüş açık farkla ithalatta yaşandı. İthalattaki düşüşün ise ekonomide üretim eğili­minin göstergesi olan ham­madde/ara malı dış alımın­dan kaynaklanması yeni bir fren eğiliminin işaretini verdi.

İthalatta düşüş daha hızlı
Türkiye İstatistik Kuru­mu’nun (TÜİK) dış ticaret ve­rilerine göre ağustosta ihra­cat geçen yılın aynı ayına gö­re yüzde 1,2 düşüşle 21 milyar 729 milyon dolar, ithalat ise yüzde 3,9’la daha sert bir dü­şüş kaydederek 25 milyar 940 milyar dolar oldu. Bu­na bağlı olarak aylık dış tica­ret açığı geçen yıla göre yüz­de 15,8 küçülerek 4 milyar 210,9 milyon dolara indi. Dış ticaret hacmi geçen yılın ay­nı ayına göre yüzde 2,7’lik da­ralma ile 47 milyar 669 mil­yon dolar olurken, ihraca­tın ithalatı karşılama oranı yüzde 81,5’ten yüzde 83,8’e çıktı. Ekonomik faaliyetlere göre bakıldığında ağustos­ta ihracatın yüzde 94,9’unu imalat sanayii, yüzde 2,7’sini tarım, ormancılık ve ba­lıkçılık sektörü, yüzde 1,6’sını da madencilik ve taş ocakçılığı sektörünün gerçekleştirdiği belirlen­di. Aylık ithalatın ise yüzde 68,3’ünü ara malları, yüz­de 14,9’unu sermaye mal­ları ve yüzde 16,5’ini tüke­tim malları oluşturdu.

Açık enerji ve altın ithalatından
Enerji ürünleri ve parasal olmayan altındaki net ithalat, Türkiye’nin dış ticaret açığına yol açan faktör olmaya devam etti. Ağustos ayında enerji ürünleri ve parasal olmayan altın hariç ihracat yüzde 0,9 artarak 20 milyar 301 milyon dolara yükselirken, aynı bazda ithalat ise yüzde 2,2 azalarak 19 milyar 289 963 dolara geriledi. Enerji ürünleri ve parasal olmayan altın hariç tutulduğunda geçen yıl ağustos ayında 291 milyon dolarlık dış ticaret açığı veren Türkiye, bu yıl aynı ayda 338 milyon dolar fazla verdi. Ağustos ayında enerji ve parasal olmayan altında 1 milyar 428 milyon dolarlık ihracata karşılık 5 milyar 977 milyon dolarlık ithalat yapılması 4 milyar 549 milyon dolarlık bir dış ticaret açığı yarattı. Söz konusu açık geçen yıla göre yüzde 3,5 küçülmekle birlikte, Türkiye’nin ağustos ayındaki dış ticaret açığı tamamen bu ürünlerden kaynaklandı.

46 ayın en düşük dış ticaret açığı – Resim : 1

Sekiz aylık açık 60,1 milyar dolar
Ağustostaki eğilime karşın sekiz aylık kümülatif bazda ithalat artışı ihracata göre daha yüksek olmakla birlikte aradaki marj daraldı. Ocak-ağustos döneminde ihracat geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 4,3 artışla 178 milyar 18,4 milyon dolar, ithalat ise yüzde 5,6 artarak 238 milyar 158,8 milyon dolara ulaştı. Böylece ilk sekiz aylık dönemler itibarıyla verilen dış ticaret açığı 54 milyar 813,3 milyon dolardan 60 milyar 140,4 milyon dolara yükseldi. Ancak dış ticaret açığında yılın ilk yarasında yüzde 16,3, ocak-temmuz döneminde yüzde 12,2 olan büyüme, ilk sekiz ay itibarıyla yüzde 9,7’ye geriledi. Sekiz aylık dış ticaret hacmi, geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 5’lik bir genişlemeyle 416 milyar 177,1 milyon dolara ulaştı. İlk sekiz aylık dönemler itibarıyla geçen yıl yüzde 75,7 olan ihracatın ithalatı karşılama oranı, bu yıl ise yüzde 74,7 düzeyinde oluştu.

46 ayın en düşük dış ticaret açığı – Resim : 2

İthalat düşüşü tüketim değil üretim kaynaklı
Aylık gelişmelere geniş ekonomik grupların sınıflandırması bazında bakıldığında tüketim malı ithalatı hız kesmekle birlikte artışa devam ederken, sanayi başta ekonomide üretim eğilimini yansıtan hammadde/ara malları ile yatırım eğiliminin göstergesi sermaye mallarının dış alımında düşüş yaşandığı görüldü. Tüketim malı ithalatı geçen yılın aynı ayına göre yüzde 2,7 artışla 4 milyar 277,7 milyon dolar oldu. Pastada en büyük bölümü oluşturan hammadde/ara malı ithalatı ise yüzde 5,8 düşüşle 17 milyar 724,5 milyon dolara geriledi. Yeni yatırımların göstergesi niteliğindeki yatırım (sermaye) malı ithalatı da yüzde 3,3 düşüşle 3 milyar 866,1 milyon dolara indi. Yılın ilk sekiz ayı itibarıyla ise hammadde/ara malı ithalatı yüzde 4,3 artışla 164 milyar 167,6 milyon, sermaye malı ithalatı da yüzde 3,1 artışla 34 milyar 355,2 milyon dolar olurken, tüketim malı ithalatının yüzde 13 artışla 39 milyar 45,1 milyon dolara ulaştı.

Yıllık açık iki aydır küçülüyor
Yıllıklandırılmış verilere göre ağustos sonu itibarıyla son bir yılda ise ihracat önceki bir yıllık döneme göre yüzde 2,8 artışla 269,1 milyar, ithalat yüzde 4,8 artışla 356,7 milyar dolar oldu. Son bir yılda dış ticaret hacmi yüzde 3,9 oranında büyüyerek 625,7 milyar dolara ulaşırken, önceki bir yıllık dönemde yüzde 76,9 olan ihracatın ithalatı karşılama oranı son bir yıllık dönem toplamında yüzde 75,4 oldu. Geçen yıl ağustos sonu itibarıyla 78,6 milyar dolar olan yıllık dış ticaret açığı bu yıl 87,6 milyar dolarla bunun yüzde 11,4 üzerinde oluştu. Ancak yıllık dış ticaret açığı son iki aydır küçülme trendinde. Parasal sıkılaştırma esaslı programın ilk 15 aylık döneminde sanayide frene basılmasına bağlı hammadde dış alımındaki düşüşün etkisiyle hızla küçülerek Ekim 2024 sonunda 78 milyar dolara kadar inen yıllık dış ticaret açığı, bu yıl ise yeniden büyümeye geçerek haziran sonu itibarıyla 89,2 milyar dolara kadar yükselmişti. Aralık ayında başlatılan ve bu yıl özellikle ilk dört ayda ülkede ve dünyada patlak veren arızi şok gelişmeler yüzünden geçici olarak sekteye uğrasa da devam eden faiz indirimleri sürecinde üretimde ve buna yönelik hammadde ithalatında başlayan görece canlanma bu gelişmede etkili olmuştu. Temmuz ayında ihracatın ithalata göre çok daha hızlı artmasına bağlı olarak 88,4 milyar dolara gerileyen yıllık dış ticaret açığı, ağustos ayında da ithalattaki düşüşün ihracata göre daha hızlı olması nedeniyle küçülmeye devam ederek 87,6 milyar dolara kadar indi.

Yüksek teknoloji ihracatında artış
Ağustos ayları itibarıyla imalat sanayi ürünlerinin toplam ihracattaki payı yüzde 94,7’den yüzde 94,9’a, yüksek teknoloji ürünlerinin imalat sanayi ihracatındaki payı ise yüzde 3’ten yüzde 4,2’ye yükseldi. Ocak-ağustos dönemi itibarıyla da imalat sanayi ürünlerinin toplam ihracattaki payı yüzde 94,3’ten yüzde 94,5’e, bunun içinde yüksek teknoloji ürünlerinin payı yüzde 3,3’ten yüzde 3,7’ye çıktı. İthalatta ise imalat sanayi ürünlerinin payı ağustosta yüzde 82,3, ocak-ağustos dönemi itibarıyla yüzde 81 oldu. İmalat sanayi ürünleri ithalatında yüksek teknolojinin payı ağustosta yüzde 11,4, ilk sekiz ayda yüzde 11,2 olarak gerçekleşti.
Naki BAKIR