Bildiğiniz üzere bir yılı aşkın bir süredir ekonomi ile boğuşuyoruz. Yükselen enflasyon, tırmanan döviz kurları, artan hayat pahalılığı, düşen alım gücü, bir türlü yetmeyen ücret ve maaşlar vd. neredeyse hepimizin her yerde konuştuğumuz konular haline geldi.
Koronavirüs salgınının üç yıl devam etmesi nedeniyle ülkelerin bütçelerinin olumsuz yönde etkilenmesi, ülkelerin vatandaşlarına yaptıkları ekonomik yardımlar ekonomileri epeyce sarstı. Ardından yaklaşık sekiz aydan bu yana devam eden ve ne zaman biteceği belli olmayan Rusya Ukrayna savaşının Avrupa ülkelerini ekonomik yönden etkilemesi söz konusu ülkelerde de enflasyonun artmasına sebep olmuştur. Gıda ve doğalgaz konusunda belirsizlikler devam etmektedir. Sn. Cumhurbaşkanımızın girişimleriyle açılan tahıl koridoru durumu kurtarsa da doğalgaz sorunu devam etmektedir. Bu konuda da son günlerde önemli gelişmeler kaydedilmek üzeredir. Rusya ile ilişkilerimizin iyi olması nedeniyle Putin’in Türkiye’yi Avrupa’nın doğalgaz merkezi yapma teklifi değerlendirilmektedir. Bu teklif gerçekleştiği taktirde Avrupa ülkelerine doğalgaz dağılımı ülkemizden yapılacak ve uluslararası arenada saygınlığımız artacaktır.
Yukarıda saydığım sebeplere birtakım eklerin de gelmesiyle Avrupa ülkelerinde enflasyon oranları yükselmeye devam ediyor ve bazı ülkelerde de son 40 yılın en yüksek enflasyonu yaşanıyor. Ancak onlardaki enflasyon oranı bizdekinden 8-10 kat daha düşüktür. Her ne kadar bizde 83 lere varan enflasyon için dış güçler sebep gösterilse de bazı ekonomik kararların yanlış alındığı aşikardır. Tüm Avrupa ülkelerinde gelir seviyeleri fiyat artışlarının gerisinde kalmıştır.
Diğer yandan resesyon endişesi ile karşı karşıya kalan Avrupa ülkelerinde enflasyon da 18 ülkede iki haneli rakamlara ulaşmıştır. Özellikle enerji ve gıda fiyatlarındaki artışa rağmen ücret ve maaşların enflasyonun derisinde kalması, gündelik hayata olumsuz yansımıştır.
Avrupa İstatistik Ofisi (Eurostat), Euro Bölgesi ve Avrupa Birliği’nin (AB) eylül ayına ilişkin yıllık enflasyon nihai verilerini yayımladı. Verilere göre, Euro Bölgesi’nde ağustosta yüzde 9.1 olan yıllık enflasyon, eylülde yüzde 9.9’a yükselerek rekor kırdı. Euro Bölgesi enflasyon kayıtları 1997 yılından itibaren tutulmaya başlandı. Böylece Euro Bölgesi’nde eylül ayında enflasyon, verilerin Eurostat tarafından toplandığı son 25 yıldan beri ölçülen en yüksek seviyede belirlendi. AB’de de enflasyon, eylülde yüzde 10.9 oldu. Euro Bölgesi’nde eylül ayındaki enflasyon artışına en fazla etkiyi enerji yaptı. Enflasyonun yüzde 4.19’u enerji ürünlerinden kaynaklandı.
Enerji fiyatlarındaki hızlı yükseliş, halkı alternatif çözümler arama zorunluluğu getirdi ve birçok aile doğalgaz yerine odun yakmayı tercih eder duruma geldi ve odun fiyatları astronomik şekilde yükseldi.
* Polonya’da iktidar insanların tekerlek haricinde her şeyi yakabileceğini belirtti.
* İtalya, Rusya’nın doğalgazı kesmesi durumunda bu kış sanayi üretimini 30 gün süreyle askıya alabilir.
* İngiltere’de hayat pahalılığı artarken, buna karşın geliri artmayan milyonlarca kişi öğün atlamak zorunda kalıyor.
Rusya’nın uygulayacağı doğalgaz kısıtlaması, bizim için sorun olmayacak gibi gözüküyor. İlişkilerimizin iyi olması ile birlikte Türkiye’nin doğalgaz merkezi olması konusunda Putin tarafından yapılan teklif değerlendirilme aşamasındadır. Böyle bir projenin gerçekleşmesi durumunda Türkiye Avrupa’nın doğalgaz merkezi olacaktır ve ülke olarak bizim için son derece önemli bir gelişmedir.
İngiltere’de enflasyon, enerji ve gıda fiyatları öncülüğünde yükselişini sürdürerek eylülde yıllık yüzde 10.1 ile son 40 yılın zirvesine ulaştı. Ülkede, son 70 yılın içerisinde yüzde 10 seviyesinin üstü sadece 5 kez görüldü. Verinin İngiltere Merkez Bankası’nın (BoE) yakın vadeli yaklaşımını da etkilemesi bekleniyor. BoE tarafından dün yapılan açıklamada kasım ayı başından itibaren 80 milyar sterlinlik İngiliz devlet tahvilinin satışına başlamasına karar verildiği kaydedildi. Bankadan yapılan açıklamada, daha önce bu ayın sonunda yapılması planlanan 80 milyar sterlinlik tahvil satış planının 1 gün ertelenerek, 1 Kasım 2022’de uygulamaya konulmasının planlandığına vurgu yapıldı. Öte yandan İngiltere’de marketlerde yağ ve peynir gibi ürünlere alarm takıldığı dikkat çekti.
AVRUPA ÜLKELERİNDE ENFLASYON ORANLARI
Estonya=24,1 Litvanya=22,5 Letonya=22,0 Macaristan=20,7
Çek ya=17,8 Hollanda=17,1 Polonya=15,7 Bulgaristan=15,6
Slovakya=13,6 Romanya=13,4 Hırvatistan=12,6 Yunanistan=12,1
Belçika=12,1 Danimarka=11,1 Almanya=10,9 Avusturya=10,9
Slovenya=10,6 İsveç=10,3
Belçika’da havalimanının güvenlik personeli greve gitti, içeri girmek isteyenler izdihama neden oldu. İngiltere’de demir yolu çalışanları yeniden greve gidecek. Fransa’da enerji sektöründeki kriz ve grevler diğer alanlara yayıldı. Ulaştırma sektöründe çalışanlar ve öğretmenler daha fazla maaş talebiyle iş bıraktı.
Yukarıda görüldüğü üzere Avrupa ülkelerine en yüksek enflasyon oranı bizde olduğu kesindir. Söz konusu ülkelerde de yüksek enflasyon sorunu vardır ama bizimki kadar yüksek değildir.
ZAFER ÖZCİVAN
Ekonomist
