Atık elektrikli ve elektronik eşyaların çevreye duyarlı geri kazanım ve bertarafının sağlanması dâhil olmak üzere insan sağlığının ve çevrenin korunmasına katkıda bulunmak amacıyla elektrikli ve elektronik eşyalarda zararlı maddelerin kullanımının kısıtlanmasına ilişkin usul ve esaslar yeniden belirlendi. Bu kapsamda, elektronik eşya üreticileri, yılda en az bir defa marka ve model gözetmeksizin atık elektrikli elektronik eşyaların etkin şekilde toplanması için geri alma kampanyaları düzenleyecek ve sosyal medyada duyuracak. Türkiye’de yerleşik olmayan üreticiler tarafından piyasaya elektrikli ve elektronik eşya arz eden üreticiler, Türkiye’ye yetkili temsilci atayacak. Yapılan düzenlemelerle atık elektrikli elektronik eşyaların toplanması ve işleme tesislerine taşınmasının daha etkin ve çevreye uyumlu şekilde gerçekleştirilmesi hedefleniyor.
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, gün geçtikçe çeşitliliği ve kullanım alanı artan ve buna bağlı olarak hızla ve yüksek miktarlarda atık oluşmasına neden olan elektrikli elektronik eşyaların kullanımı hakkında “Elektrikli ve Elektronik Eşyalarda Bazı Zararlı Maddelerin Kullanımının Kısıtlanması” ve “Atık Elektrikli ve Elektronik Eşyaların Yönetimi” yönetmeliklerini yeniden belirledi. Bakanlık tarafından yapılan düzenlemelerin ardından bugün Resmî Gazete’de yayımlanan yönetmeliklerdeki değişiklikler hakkında açıklama yapıldı. Yapılan açıklamada, insan sağlığının ve çevrenin korunmasına katkıda bulunmak amacıyla elektrikli-elektronik eşyaların tasarımından başlayarak üretimi, piyasaya sürülmesi ve atık olarak yönetimi de dahil olmak üzere tüm süreçlerinde döngüsel ekonomi prensiplerinin uygulanmasına yönelik düzenlemeler yapıldığı kaydedildi.
“ÜRETİCİLER, YENİ TASARIM ÜRÜNLERDE GERİ DÖNÜŞTÜRÜLMÜŞ MALZEMELER KULLANMAYA ÖNCELİK VERECEK”
Sürdürülebilir şekilde çevrenin korunmasının amaçlandığı, “Atık Elektrikli ve Elektronik Eşyaların Yönetimi Yönetmeliği” ulusal ölçekli strateji ve politikalar göz önünde bulundurularak Avrupa Birliği (AB) mevzuatına uyumu çerçevesinde yeniden düzenlendi.
Türkiye’de yerleşik olmayan üreticiler tarafından piyasaya elektrikli ve elektronik eşya arz eden üreticilerin, Türkiye’ye yetkili temsilci ataması zorunluluğu getirildi.
Elektrikli ve elektronik eşyaların tasarımı ve üretimi sırasında ürünlerin atık olduktan sonra kolayca parçalanması, ayrıştırılması, yeniden kullanıma hazırlanması ve geri kazanılması için üreticilere yükümlülükler verildi. Yeni düzenleme ile üreticilere, geri dönüşümünü ve geri kazanımını kolaylaştıracak malzeme ve parçaları kullanmaları ve bununla birlikte yeni tasarım ürünlerinde teknik açıdan uygun olması durumunda geri dönüştürülmüş malzeme kullanımına öncelik vermesine yönelik yükümlülükler getirildi. Üreticiler yılda en az bir defa marka, model, üreticisi ve muhtevasına bakılmaksızın evsel nitelikteki atık elektrikli ve elektronik eşyaları münferiden veya dağıtıcılarla iş birliği içinde geri alma kampanyaları düzenleyerek sosyal medyada dâhil olmak üzere uygun iletişim kanallarıyla kamuoyuna duyuracak.
“TRANSFER NOKTALARINA ‘ÇEVRE LİSANSI’ ALMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ GETİRİLDİ”
Mevcut yönetmelikte yer alan “Aktarma Merkezleri”nin, “Transfer Noktaları” olarak yeniden düzenlendiği ve çevre lisansı alınması yükümlülüğü getirildiği bilgisi de Bakanlık açıklamasında yer aldı.
Mülga Atık Elektrikli ve elektronik Eşyaların Kontrolü Yönetmeliğinde yer alan “aktarma merkezleri”, “transfer noktaları” olarak yeniden düzenlenerek çevre izin ve lisans belgesi alınması yükümlülüğü getirildi. Bu düzenlemeyle atık elektrikli elektronik eşyaların toplanması ve işleme tesislerine taşınmasının daha etkin ve çevreye uyumlu şekilde gerçekleştirilmesi hedefleniyor. Atık elektrikli elektronik eşya işleme tesisleri, yeniden kullanıma hazırlama tesislerinin çevre lisansları, söz konusu yönetmeliğin kapsamındaki elektrikli elektronik eşya kategorileri özelinde verilecek. Bu uygulamayla atık haline gelmiş elektrikli elektronik eşyaların aynı amaçla yeniden kullanımına imkân tanıyacak tesislerin kriterleri düzenlenerek döngüsel ekonomi vizyonu çerçevesinde atık haline gelmiş ürünlere ikinci bir kullanım ömrü sağlanmış olacak.
Atık elektrikli elektronik eşya işleme tesisleri ve yeniden kullanıma hazırlama tesislerinin ülke genelinde aynı şartlarda kurulmasının temini amacıyla atık elektrikli elektronik İşleme Tesislerinin “TS 13615 – Atık elektrikli ve elektronik eşya işleme tesisleri için kurallar” standardında, yeni kullanıma hazırlama tesislerinin ise “TS EN 50614- Atık Elektrikli ve Elektronik Ekipmanın Yeniden Kullanıma Hazırlanması İçin Gereklilikler” standardında verilen şartları sağlaması zorunluluğu getirildi.
“ELEKTRİKLİ-ELEKTRONİK EŞYALARIN GERİ DÖNÜŞÜMÜNDE TEDBİRLER ALINACAK”
Açıklamada, Bakanlık tarafından elektrikli eşyaların üretimi, toplanması, işlenmesi süreçlerinin takip edileceği, kısıtlama ve yasaklamaları da içeren gerekli tedbirlerin alınacağı vurgulandı.
Bakanlık tarafından, güncel Avrupa Birliği (AB) mevzuatına uyumu çerçevesinde “Elektrikli ve Elektronik Eşyalarda Bazı Zararlı Maddelerin Kullanımının Kısıtlanmasına İlişkin Yönetmelik” ile insan sağlığının ve çevrenin korunmasına katkıda bulunmak amacıyla elektrikli ve elektronik eşyalarda tehlikeli maddelerin kullanımının kısıtlanmasına ilişkin usul ve esasların belirlendiği açıklandı.
Piyasaya arz edilen elektrikli ve elektronik eşyalar ve bu elektrikli ve elektronik eşyaların onarımına, yeniden kullanımına, işlevlerinin güncellenmesine veya kapasitesinin artırılmasına yönelik kabloları ve yedek parçaları dâhil olmak üzere elektrikli ve elektronik eşyalarda kullanımı kısıtlanan maddelere yer verildi. Yönetmelik kapsamındaki elektrikli ve elektronik eşyaların piyasa gözetimi ve denetimi 9 Temmuz 2021 tarihli ve 4269 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile yürürlüğe konulan “Ürünlerin Piyasa Gözetimi ve Denetimine Dair Çerçeve Yönetmelik” hükümleri doğrultusunda gerçekleştirileceği belirtildi.
Elektrikli ve elektronik eşyalarda kullanımı kısıtlanan maddeler ve bu maddelerin belirli durumlarda müsaade edilen azami konsantrasyon değerlerine ilişkin hususların belirlendiği bildirildi.
