Aysel YÜCEL / SEYİR DEFTERİ
Akdeniz ve Karadeniz’deki denizyolu taşımacılığını temsil eden koster piyasasında, resesyonun ayak sesleri duyulmaya başladı. Normal şartlarda en yüksek sezonun yaşandığı bu piyasada yük hareketinde büyük durgunluk yaşanırken, navlundaki düşüşü ise Tahıl Koridoru’nda oluşan beklemelerin, gemi arzını kısıtlaması önledi. Başta Ortadoğu ve Afrika olmak üzere küresel bir gıda krizi yaşanmaması için Türkiye, Rusya, Ukrayna ve Birleşmiş Milletler (BM) arasında tahıl ve yiyecek maddelerinin Ukrayna limanlarından emniyetli bir şekilde sevk edilmesi için 27 Temmuz’da İstanbul’da Tahıl Koridoru Anlaşması imzalanmıştı. 22 Kasım’a kadar sürecek anlaşma kapsamında İstanbul merkezli Ortak Koordinasyon Merkezi kuruldu. Anlaşma kapsamında, gelen ve giden boş gemilerde BM, Türk, Rus ve Ukraynalı yetkililer tarafından belge kontrolü yapılıyor. Ayrıca gemide silah, beyan edilen dışında farklı bir yük ya da personel olup olmadığı inceleniyor. Bu da kontrol süresinin uzamasına ve trafik yoğunluğuna neden oluyor. Çünkü kontrolü yapan tarafl arı aynı anda yakalamak her zaman mümkün olmuyor.
Sadece İstanbul’da 120’ye yakın gemi bekliyor
DÜNYA’nın Koster Armatörleri ve İşletmecileri Derneği’nden (KOSDER) aldığı bilgiye göre; Tahıl Koridoru kapsamında Türkiye sularında, Marmara’da ve Çanakkale’de bekleyen gemi sayısı gemi sayısı 200’ü aştı. Sadece İstanbul’da Boğaz’dan geçmeyi bekleyen 120’ye yakın gemi var. KOSDER Başkan Yardımcısı Hakan Çendik, beklemelerin bir yandan artan lojistik maliyetlerine bağlı olarak tahıl fiyatlarını yükselttiğini, diğer yandan bölgedeki gemi arzının azalmasına neden olduğunu ifade etti. Bu durum Akdeniz ve Karadeniz çanağında faaliyet gösteren ticari gemileri temsil eden koster piyasası navlununa ise olumlu yansıdı. Hakan Çendik, “Piyasada durgunluk söz konusu. Ancak, arzın azalması koster navlunundaki düşüşü engelledi” dedi. Konuyla ilgili görüşünü aldığımız Navis Danışmanlık Yöneticisi Engin Koçak da “Normal şartlarda aralık ayına başına kadar yukarı gitmesi gereken bir piyasa bekliyorduk. Fakat resesyonun ayak sesleri koster piyasasında da duyulmaya başladı. Tahıl Koridoru’ndaki yoğunluk ise navlunun düşüş yerine yatay bir seyir izlemesini sağlıyor” diye konuştu. Akdeniz ve Karedeniz koster piyasasının seyrine yönelik önemli göstergelerden biri olan İstanbul Navlun Endeksi (ISTFIX), birkaç haftadır yatay seyrediyor. Savaştan önce 1.200 puanla tarihi rekor kıran endeks, eylül ayında 700 puanlara kadar gerilemişti. Tahıl Koridoru’nda yaşanan tıkanıklık nedeniyle arz-talep dengesinin bozulması, navlunda son haftalarda bir toparlanma yaşanmasını sağladı. Endek haftaya 848 puanla başladı. Resesyon beklentilerinin gölgesinde, piyasada yük hareketi yavaşlasa da gemi arzının azalması navlunda düşüşü engelledi.
BM: Anlaşma süresi uzatılmalı
Tahıl Koridoru’nun gözetiminden sorumlu merkezin BM sözcüsü Ismini Palla, önceki gün yaptığı açıklamada, denetim bekleyen çok sayıdaki tahıl gemisinin sayısının azaltılması için denetimi yapacak ekip sayısının dörtten beşe çıkarıldığını açıkladı. Ancak Palla, gemilerin zamanında, güvenli ve engellere takılmadan ilerleyebilmesi için çok daha fazlasının yapılması gerektiğini ifade etti. BM yetkilileri ayrıca, beklemelerden dolayı 22 Kasım’da süresi dolan anlaşmanın uzatılması gerektiğini savundu. Ukrayna Devlet Başkanı Vladimir Zelensky ise oluşan yoğunluğun nedenine yönelik olarak, “Bu yapay bir kuyruk, Rusya’nın gemilerin geçişini kasten geciktiriyor” iddiasında bulundu, ancak bunu nasıl yaptığını açıklamadı. Uzmanlara göre, Rusya’nın trafiği yavaşlatması ancak, İstanbul’a daha az denetim personeli göndermesiyle mümkün olabilir.
