Yeni ekonomi yönetiminin geçen yılın ikinci yarısından itibaren uygulamaya başladığı ekonomiyi soğutucu sıkı para politikası önlemlerinin dış ticaret alanındaki etkisi ocak ayında somutlaştı.
Ocak ayında ihracat mutedil artışını sürdürürken, ithalatta sert fren yaşandı. İthalat hacminde süreğenleşen daralma sürecinde dış ticaret açığında küçülme trendi netleşti. Yıllık bazda ihracat şu ana kadarki en yüksek düzeyine ulaşırken, yıllık ithalat son 15 ayın en düşük düzeyine; dış ticaret açığı da 16 ay sonra ilk kez 100 milyar doların altına indi.
İthalatta sert fren
Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) açıkladığı dış ticaret verilerine göre ocak ayında ihracat 19 milyar 991 milyon dolarla geçen yılın aynı ayındakinin yüzde 3,5 üstünde gerçekleşti. Buna göre hazirandan bu yana uygulanan sıkılaştırıcı politikalar nedeniyle ekonomik aktivitede yaşanan ivme kaybına rağmen ihracattaki artış eğilimi devam etti. Ocak ayında ithalat ise yüzde 22 düşüşle 26 milyar 218 milyon dolara geriledi.
Tutar bazında Haziran 2023’ten bu yana olan dönemin en düşük aylık düzeyinde gerçekleşen ithalatta, pandeminin en şiddetli yaşandığı Mayıs 2020’deki yüzde 27,5’lik orandan sonraki en sert aylık düşüş yaşandı. Geçen yıl ocak ayında 14 milyar 290 milyon dolar dış ticaret açığı verilirken, bu yıl aynı ayda açık yüzde 56,4 küçülerek 6 milyar 227 milyon dolara geriledi. İhracatın ithalatı karşılama oranı ocak aylarına göre yüzde 57,5’ten yüzde 76,2’ye yükseldi.
Yıllık açık 100 milyar doların altına indi
Ocak 2024 itibarıyla son bir yılda gerçekleşen toplam ihracat 256,2 milyar dolar oldu. Yıllıklandırılmış verilere göre bunun ay sonları itibarıyla şu ana kadarki en yüksek yıllık ihracat hacmi olduğu belirlendi. Yıllık ithalat ise ocak sonu itibarıyla 354,4 milyarla Ekim 2022’den bu yana olan dönemin (15 ay) en düşük düzeyine indi. Mayıs 2023’te 376 milyar dolara kadar yükselen yıllık dış ticaret açığı, izleyen dönemde sürekli geriledi.
Temmuz 2023’ten bu yana sürekli gerileyen yıllık bazda dış ticaret açığı da ocak sonunda 98,2 milyar dolara kadar indi. Böylece yıllık açık, 16 ay sonra yeniden 100 milyar doların altına inmiş oldu. En son Eylül 2022’de 96,9 milyar dolarla 100 milyar doların altında bulunan yıllık dış ticaret açığı izleyen aydan itibaren bu sınırı aşmış, sürekli artarak Mayıs 2023’te 122,2 milyar dolara kadar yükselmişti.
Son sekiz ayda ise yıllık bazda dış ticaret açığının sürekli gerileyen bir trend izlediği dikkati çekti. Yıllıklandırılmış verilere göre Eylül 2022’de yüzde 72,3 olan, izleyen dönemde sürekli düşerek Mayıs 2023 itibarıyla yüzde 67,5’e kadar düşen yıllık ihracatın yıllık ithalatı karşılama oranı da son sekiz aydaki sürekli yükseliş kaydetmesi sonucunda Ocak 2024 itibarıyla yüzde 72,3’lük düzeyi tekrar yakaladı.
İthal enerji faturası yüzde 25,7 küçüldü
Türkiye’nin enerji ithalatına ödediği tutar, ocak ayında geçen yılın aynı ayına göre yüzde 25,7 küçülerek 6 milyar 534,7 milyon dolar düzeyine geriledi. “Enerji ithalatı” olarak özetlenen “mineral yakıtlar, mineral yağlar ve bunların damıtılmasından elde edilen ürünler, bitümenli maddeler, mineral mumlar” kalemindeki ithalat, Ocak 2023’te 8 milyar 794,1 milyon dolar olarak kayıtlara geçmişti. Bu kapsamda ham petrol ithalatı ise yüzde 7,3 artarak 2 milyon 420 bin 115 tona çıktı.
Enerji ve altın hariç açık sıfıra yakın
Enerji ürünleri ve parasal olmayan altın hariç ihracat, ocak ayında geçen yılın aynı ayına göre yüzde 3 artarak 18 milyar 44 milyon dolardan 18 milyar 592 milyon dolara yükseldi. Buna karşılık enerji ürünleri ve parasal olmayan altın hariç ithalat ise yüzde 6,2 azalarak 19 milyar 886 milyon dolardan 18 milyar 660 milyon dolara geriledi. Böylece enerji ürünleri ve parasal olmayan altın hariç dış ticaret açığı ocak ayında 68 milyon dolar olarak neredeyse kapandı. Enerji ve altın hariç tutulduğunda ihracatın ithalatı karşılama oranı yüzde 99,6 düzeyinde gerçekleşti
En hızlı artış tarım ihracatında
Ocak ayında ihracatın 18 milyar 589 milyon dolarla en büyük bölümünü imalat sanayii ürünleri oluşturmaya devam etti. Geçen yılın aynı ayına göre yüzde 2,8 artan imalat sanayi ihracatı toplamda yüzde 93 pay aldı. Geçen yılın aynı ayına göre en yüksek artış ise tarım, orman ve balıkçılık ihracatında yaşandı. Ocak 2023’e göre yüzde 21,9 artan söz konusu ihracatın aylık tutarı 1 milyar dolara yaklaştı. Buna karşılık madencilik ve taş ocakçılığı ihracatı ise yüzde 1,8 azalarak 307 milyon dolar oldu. Aylık ihracatta tarım, ormancılık ve balıkçılık sektörünün payı yüzde 5, madencilik ve taş ocakçılığı sektörünün payı yüzde 1,5 oldu.
İthalatta en çok artış tüketim malında
Ekonominin üretim ayağındaki canlılığa işaret eden ara malları (hammadde) dış alımı 19 milyar 193 milyon dolarla toplam ithalatın en büyük bölümünü oluşturmaya devam etti. Ancak ara malı ithalatı geçen yılın aynı ayına göre yüzde 28,8 azaldı ve payı da yüzde 80,3’ten yüzde 73,2’ye indi. Sermaye malı ithalatı da yüzde 0,2 azalarak 3 milyar 677 milyon dolara gerilerken, tüketim malı ithalatı yüzde 13,6 artarak 3 milyar 306 milyon dolar oldu. Aylık tüketim malı ithalatının 1 milyar 20,8 milyon dolarla üçte birini geçen yılın aynı ayına göre yüzde 54,6 artan binek otomobiller oluşturdu. Tüketim mallarının toplam ithalatta geçen yıl ocakta yüzde 8,7 olan payı, bu yıl aynı ayda yüzde 12,6’ya yükseldi.
