Türk Girişimciler Neden Girişimlerini Başka Ülkelerde Başlatıyor?
Günümüze kadar Türk girişimler arasında bazı önemli isimlerin kurulum aşamasında Türkiye yerine başka ülkeleri tercih ettiğini veya rotayı yurtdışına çevirdiğine tanıklık etmiş olabilirsiniz. Öyle ki Türklerin yurtdışında kurup büyütmeyi seçtiği girişimlerden size oldukça tanıdık gelecek olan isimler vardır: Mubi, Medigo, Nexdoc, Udemy bunlardan sadece birkaçı… Peki girişimciler şirket kurma aşamasında neden Türkiye yerine yurtdışını tercih ediyorlar? Girişimini yurtdışında kurmanın avantajları ve dezavantajları neler?
Girişimleri Yurtdışında Kurma İhtiyacı Nereden Geliyor?
Girişimlerini kurarken yurtdışına gözlerini çeviren Türk girişimcilerin bu kararlarının arkasındaki öncelikli sebep kar elde etme potansiyeli, teşvik ve ekosistem fırsatlarına erişim sağlamak. Avrupa Birliği’ndeki çoğu ülke, Türkiye’deki mevcut şartlar göz önünde bulundurulduğunda, daha güçlü ekonomik imkanları, gümrük avantajları, daha oturaklı bir girişim ve yatırım ekosistemi sunuyor olabilir. Üstelik girişimlerin alanlarına göre sağlayacakları servis henüz Türkiye pazarında ihtiyaç duyulan bir servis olmadığında yurtdışına yönelmek girişimciler için olabilecek en az riskli adım haline geliyor.
Bunun yanı sıra ülkemizde yurtdışında şirket kurma üzerine teşvikler yer alıyor. Dünya pazarında kendini daha görünür ve erişilebilir bir şekilde konumlamak isteyen Türk girişimler bu süreçte Ticaret Bakanlığı’nın teşviklerinden yararlanarak şube açma, tanıtım giderlerinin karşılanması, marka ve tescil giderlerinin ödenmesi gibi alanlarda destek alabiliyor.
Yurtdışına Açılmanın Avantajları
Yurtdışında şirket kurmak sizin için daha ekonomik olarak avantajlı bir opsiyon olabilir. Genele bakıldığında Türkiye her ne kadar girişim ekosistemi ve yatırım oranları bakımından Avrupa’da birinci ligde olsa bile, başka ülkeler halen unicorn yaratma potansiyeli ve yüksek yatırım değerleri açısından önde geliyor. Aynı zamanda bazı sektör ve servisler belli ülkelerde daha fazla revaçta olduğundan, girişimler sunduğu servislerin Türkiye’de benzer ilgi ve talep görmeyeceğini öngörüyor olabilir.
Dış Ticaret Müsteşarlığının yayınladığı destek planına göre yurtdışında faaliyet gösteren girişimler “Yurt Dışında Ofis-Mağaza Açma İşletme ve Marka Tanıtım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Tebliğ”’den yararlanarak masraflarının önemli bir kısmını karşılayabilirler.
Bu faktörlerin dışında avantajlar ülke özelinde değişim göstermektedir. Örneğin ABD pazarına açılmak yüksek talep, güçlü ekonomi ve büyük bir melek yatırımcı ağına erişim sağlar. New York, Chicago ve tabiki San Francisco kimi önemli şehirler adeta kendi girişim dünyalarına sahip ve girişimciler için oldukça cazip lokasyonlar. ABD’nin bir diğer avantajı ise üniversite ve dernek gibi kurumların yönetiminde gerçekleşen programlar, teşvik paketleri. Başka bir örneği göz önünde bulunduracak olursak, Estonya e-vatandaşlık gibi kolaylıklar ile Türk girişimcilerin tercih ettiği bir diğer lokasyon. Dijital altyapıları ve internet üzerinden kolaylıkla halledilen çoğu işlemin yanı sıra iş yeri açmak oldukça pratik.
Girişiminizi Yurtdışında Kurarken Dikkat Edilmesi Gerekenler
Avantajlarının yanı sıra yurtdışında şirket kurmanın getirebileceği önemli dezavantajlar da bulunmakta. Bu sebeple girişiminizi Türkiye dışında geliştirmek istiyorsanız bu maddelere dikkat etmelisiniz.
Pazar Araştırmanızı Yapın: Sunacağınız ürün ve hizmetlerin yurtdışında size getireceği pazarlama maliyetleri, harcamanız gerekecek sermaye, iş gücü ve zamanı dikkatle gözden geçirmelisiniz. Bu servisleri sunmak için doğru ülke neresi? Her ülkenin pazarı günün sonunda bağımsız bir şekilde işlev gösterir. Pazar araştırmanızı Türkiye’ye yönelik yaptıysanız, tekrar gözden geçirmenizde fayda olacaktır.
Deneyim ve Bağlantı İhtiyaçlarınızı Netleştirin: Girişiminizi geliştirmeyi düşündüğünüz ülke ile ilgili gerekli bilgi ve donanıma sahip misiniz? Buradaki iş kültürü, anlayışı ve sürdürülebilir modellere uyum sağlayabilecek misiniz? Daha da önemlisi, bu ülkede başarılı bir girişim yaratmak için gerekli iş kontakları ve bağlantılara sahip misiniz? Bu gibi sorulara bu atılımı gerçekleştirmeden önce detaylı bir şekilde cevap geliştirmeniz önemli. Sektörel araştırmanızı yapmayı, ihtiyaç listenizi çıkarmayı ve kuruluş süreçlerini analiz etmeyi unutmayın.
Siyasi Ortam ve Şirket Haklarını İnceleyin: Ülkeye göre değişim gösteren mülkiyet hakları, vergilendirme politikaları, siyasi koşullar ile seçeceğiniz ülkede girişim kurmak beklediğinizden daha çok risk arz edebilir. Yabancı yatırımcılar ile çalışırken haklarınızın koruduğuna emin olmalısınız.
Ekonomi Koşullardan Haberdar Olun: Atılım yapacağınız ülkedeki işsizlik oranı, gelir seviyeleri gibi kritik metrikleri gözden geçirmeniz faydalı olacaktır. Bunun yanında girişim ekosistemi özelinde ekonomik araştırmalar yapmanız da size yardımcı olur. Bugüne kadar bu ülkeden kaç tane unicorn çıktı? Mevcut girişim yatırım oranları diğer ülkeler ile rekabet edecek oranda mı?
(Yukarıdaki bilgiler, startup.com sitesinden aldım.)
2023 yılında yurt dışında kontrol edilen girişim istatistikleri TÜİK tarafından aşağıdaki şekilde yayınlandı.
Türkiye’de yerleşik girişimler tarafından yurt dışında kontrol edilen girişimlerin elde ettiği ciro 2023 yılında 85 milyar 801 milyon dolar oldu
Yurt dışında kontrol edilen girişim istatistiklerine göre, Türkiye’de yerleşik girişimlerin yurt dışında kontrol ettiği girişim sayısı 2022 yılında 2 535 ve 2023 yılında 2 566 oldu. Bu girişimler 2022 yılında 87 milyar 688 milyon dolar, 2023 yılında ise 85 milyar 801 milyon dolar ciro elde etti.
Yurt dışında kontrol edilen girişimlerde en yüksek ciro ticaret faaliyetinde oluştu
Yurt dışında kontrol edilen girişimlerin 2023 yılında faaliyete göre oluşan ciro toplamında ilk sırada ticaret; sonra sırasıyla sanayi, hizmet ve inşaat faaliyetleri yer aldı. Yurt dışında ticaret faaliyeti gösteren girişimler toplam 32 milyar 984 milyon dolar ciro elde etti. Ciro toplamında ikinci sırada yer alan sanayi faaliyetinde 31 milyar 111 milyon dolar, üçüncü sıradaki hizmet faaliyetinde 12 milyar 689 milyon dolar ve son sıradaki inşaat faaliyetinde ise 9 milyar 16 milyon dolar ciro elde edildi.
Yurt dışında kontrol edilen girişimlerin 900’ü hizmet, 840’ı ticaret, 523’ü sanayi ve 303’ü ise inşaat sektöründe faaliyet gösterdi.
Yurt dışında kontrol edilen girişimlerin en etkin olduğu coğrafya Avrupa oldu
Avrupa (AB27+EFTA) ülkeleri 2023 yılında girişim sayısında %38; ciroda %32 pay ile birinci sırada yer aldı. Diğer Avrupa ülkeleri ise %19,8 pay ile girişim sayısında, %27,1 pay ile de ciroda ikinci sırada yer aldı. Yakın ve Orta Doğu ülkeleri cirodan aldığı %12,7 pay ile üçüncü sırada yer aldı. Girişim sayısında üçüncü sırayı payı %13,5 olan Diğer Asya ülkeleri aldı. Çalışanlar sayısında %29,5 ile en büyük paya sahip olan Diğer Avrupa ülkeleri, personel maliyetinde %29,3 pay ile ikinci sırada yer aldı. Personel maliyetinde en büyük payı %31,8 ile Avrupa (AB27+EFTA) ülkeleri aldı.
Yurt dışında kontrol edilen girişim sayısının en yüksek olduğu ülke Almanya, en yüksek cironun elde edildiği ülke Birleşik Krallık oldu
Yurt dışında kontrol edilen girişim sayısının en yüksek olduğu ülke 2023 yılında 242 girişim ile Almanya oldu. Almanya’da kontrol edilen girişimlerin 2023 yılında elde ettiği ciro 3 milyar 396 milyon dolar iken bu girişimlerde çalışanlar sayısı 6 330 ve personel maliyeti 390 milyon dolar olarak gerçekleşti.
Birleşik Krallık 2023 yılında 9 milyar 993 milyon dolar ile yurt dışı girişimlerden sağlanan cironun en yüksek olduğu ülke oldu. Birleşik Krallık’ta kontrol edilen girişimlerin sayısı 131 olup bu girişimlerde çalışanlar sayısı 8 388, personel maliyeti ise 586 milyon dolar olarak gerçekleşti.
Rusya, yurt dışında kontrol edilen girişim sayısı açısından 141, elde edilen ciro açısından da 6 milyar 953 milyon dolar ile ikinci sırada yer aldı. Ciroda 5 milyar 657 milyon dolar ile üçüncü sırayı alan Romanya’da kontrol edilen girişim sayısı 91 olarak gerçekleşti.
AÇIKLAMALAR
Yurt Dışında Kontrol Edilen Girişim İstatistikleri, Türkiye’de yerleşik girişimlerin kontrol ettikleri yurt dışında yerleşik girişimlere ait bilgileri içeren istatistiktir.
Kontrol: Gerektiğinde uygun yöneticileri seçerek girişimin genel politikasına karar verebilme gücü olarak tanımlanmaktadır.
Yurt Dışında Kontrol Edilen Girişim İstatistiklerinde faaliyet sınıflaması için 31022 sayılı (mükerrer) resmî gazetede yayımlanan İstatistiki Sınıflamalar Yönetmeliği’nde yer alan “Ekonomik Faaliyetlerin İstatistiki Sınıflaması (NACE Rev.2)” kullanılmıştır.
Ülke grubu sınıflaması için Avrupa Birliği’nin coğrafi sınıflama kodlarına uygun olarak üretilen ulusal coğrafi sınıflama kullanılmıştır.
Haber bültenindeki ana faaliyet grupları NACE Rev.2’ye göre aşağıdaki gibi oluşturulmuştur:
Sanayi: Madencilik ve taş ocakçılığı (B), imalat (C), elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme üretimi ve dağıtımı (D) ile su temini, kanalizasyon, atık yönetimi ve iyileştirme faaliyetleri (E).
İnşaat: İnşaat (F).
Ticaret: Toptan ve perakende ticaret, motorlu kara taşıtlarının ve motosikletlerin onarımı faaliyetleri (G).
Hizmet: Ulaştırma ve depolama (H), konaklama ve yiyecek hizmeti faaliyetleri (I), bilgi ve iletişim (J), finans ve sigorta faaliyetleri (K), gayrimenkul faaliyetleri (L), mesleki, bilimsel ve teknik faaliyetler (M), idari ve destek hizmet faaliyetleri (N), eğitim (P), insan sağlığı ve sosyal hizmet faaliyetleri (Q), kültür, sanat, eğlence, dinlence ve spor faaliyetleri (R) ile diğer hizmet faaliyetleri (S).
AB ÜLKELERİ
Almanya, Avusturya, Belçika, Bulgaristan, Çek Cumhuriyeti, Danimarka, Estonya, Finlandiya, Fransa, Hırvatistan, Hollanda, İrlanda, İspanya, İsveç, İtalya, Kıbrıs, Letonya, Litvanya, Lüksemburg, Macaristan, Malta, Polonya, Portekiz, Romanya, Slovakya, Slovenya, Yunanistan
AVRUPA SERBEST TİCARET BİRLİĞİ (EFTA):
Halihazırda, EFTA’nın İsviçre, Liechtenstein, İzlanda ve Norveç olarak dört üyesi bulunmaktadır.
Kaynak: startup.com ve TÜİK
ZAFER ÖZCİVAN
Ekonomist-Yazar