Yaklaşık bir yılı aşkın bir süreden bu yana ekonomik krizle boğuşuyoruz. Bu süreçte yüksek enflasyon,halkın alım gücünün düşmesi,hayat pahalılığı,işsizlik gibi ekonominin olumsuz yönlerini yaşadık ve yaşamaya devam ediyoruz.Bu bağlamda baktığımızda halkımızın büyük bölümü yoksullaşıyor veya geçim sıkıntısı çekiyor.
Yoksulluk dünyanın en önemli sorunlarından biridir. Gelişmiş veya gelişmekte olan ülkelerde çeşitli derecelerde görülmektedir ve çözüm bekleyen sorunlar arasındadır. Zenginin daha zengin fakirin daha fakir olduğu düzen olarak beraberinde bir çok sorunların gelmesinin sebebidir.
Yoksulluk,en basit şekilde insanların günlük temel ihtiyaçlarını tamamen veya kısmen karşılayamama durumudur.Tabii ki burada ihtiyaçtan kasıt öncelikle beslenme, barınma, kıyafet gibi temel ihtiyaçlardır. Yoksulluğun nedenleri çeşitlidir. Ülkelerin ekonomik ve coğrafi yapısıyla yakından ilgilidir.
*Çevresel nedenler:Doğal afetler,çölleşme,kuraklık yanında aşırı otlatma,ormanların tahrip edilmesi gibi insanlardan kaynaklanan sebepler olabilir.Buna ek olarak coğrafik nedenler de yoksulluğa sebep olabilir.Örnek vermek gerekirse;enerji üretimine ve tarıma uygun olmayan bölgelerde yoksulluk görülebilir.Bazen tarım alanlarında yanlış gübreleme veya yanlış ilaç verilmesi,aşırı şekilde kullanılan su miktarı, bölgelerde kıtlık ve yoksullıuğa sebep olabilir.Su ve besin yetersizliği olan bölgelerde yoksulluk normal bir sonuçtur.
*Ekonomik nedenler:İşsizlik,yoksulluğun en önemli sebeplerinden biridir. Ekonomik koşulların elvermediği durumlarda kullanılan kaliteye uygun olmayan yakıtlar,gıda israfı yoksyulluğun nedenleri arasında sayılabilir. gelir yetersizliği nedeniyle sulamada yapılan israfler çeşitli tahribatlara sebep olmakta ve sonuçta yoksulluğun artmasına yol açmaktadır.
*Siyasi nedenler:Nufüs artış hızının yüksek olduğu ülkelerde yoksulluk diğer ülkelere göre daha belirgin görülmektedir. Özellikle nüfus planlaması olmayan, doğum kontrolu konusunda eğitim verilmeyen ülkelerde çarpık kentleşmenin yanında yoksulluğu da beraberinde getirmektedir. Bir diğer sebep ise beyin göçüdür. Ülkedeki eğitimli kişilerin başka ülkelere gitmesi ,ülkelerin yönetim biçimleri ,gelir adaletsizliği vatandaşlar için bir yoksulluk sebebi olabilmektedir.Öte yandan savaşlar ve soykırımlar toplumları uzun süre yoksul kalmasına sebep olabilmektedir.
Yoksulluk, yukarıda saymaya çalıştığım nedenlerde olduğu gibi tek bir nedenle karşımıza çıkan bir olgu değildir.Toplumda işsiz bir birey yeterli bir eğitim almadığı veya alamadığı için yoksul olduğu veya ailesinin yoksulluğu nedeniyle yoksulluğa itildiği gibi nedenler de yoksulluğun sebepleri arasındadır. Globalleşen dünyada gelişen teknoloji de yoksulluğa sebep olabilir.Örneğin İstanbul’da bundan yıllar önce ulaşım aracı olarak sadece otobüs ve minibüsler kullanılıyordu.Günümüzde ise tramvay ve hızlı trenler ulaşımın büyük bir kısmını karşıladığından minibüslere bir müddet sonra gerek kalmayabilir.Dolayısıyla teknolojiyi bilmeyen kimseler yoksullukla tanışacaklardır.Bunların dışında bireysel bazı sorunlar da yoksulluk sebebi olabilir.Örneğin evi geçindiren bireyin hayatını kaybetmesi,doğal afetler,kronik hastalıklar gibi nedenler sıralanabilir.
Birey ve hane halkı olarak bakıldığında insanlar arzuladıkları hayat tarzına ulaşabilmek için gerekli maddi olanaklara,bilgi birikimine ,fırsatlara erişemedikleri için maddi olarak yoksul duruma düşebilmektedir.
Toplumsao olarak baktığımızda ise ülkede üretilen mal ve hizmetlerin vatandaşlara adaletli bir şekilde dağıtılmamasından kaynaklanabilir.Burada kaynaklar sadece maddi değildir.Eğitim,sağlık,temiz su,sosyal hizmetler her yurttaşın ulaşabileceği şekilde yapılanmalıdır.
Zastrow ve Bowker (1984) yoksulluğun nedenleri olarak;
* Yüksek işsizlik oranı, Olumsuz fiziksel sağlık, Fiziksel sakatlık, Duygusal sorunlar, Yoğun tıbbi harcamalar,Alkolizm, Uyuşturucu bağımlılığı,Geniş aile,Otomasyon sebebiyle işten çıkarılma, İş yapabilme becerisinden yoksun olma, Düşük eğitim düzeyi ile Kadının sorumlu olduğu ve küçük çocuklu aileler, Yaşam pahalılığındaki artışa karşı halkın gelirindeki durağanlık,Irka ilişkin suç-suçluluk, Eski mahkûm ya da akıl hastası olarak etiketlenmek, Boşanma, terk edilme veya eşin ölümü,Kumar oynama,Seks suçları, Suç kurbanı olma,Çalışmaya ilişkin olumsuz etik değerler, İstediği koşullarda iş bulamama, Düşük ücretli iş, Zihinsel gerilik ve Yaş nedeniyle emekliliği belirtmektedirler.
Genel olarak değerlendirildiğinde ülkemizde, yoksulluğun ortaya çıkmasında; işsizlik, yoksul bireyin özellikleri, ülkede yaşanan ekonomik krizler, bireyler arası gelir dağılımındaki dengesizlikler, sosyal güvenceye sahip olamama, ülkemizde uygulanan çeşitli ekonomik politikalar gibi nedenlerin etkili olduğu söylenebilir.(Yukarıda yazı için ilim ve medeniyet.com sitesinden yardım aldım)
TÜİK raporunda yer alan bazı yoksulluk istatistiklerini paylaşalım;
YILLARA GÖRE MADDİ YOKSULLUK ORANI (%)
2006=60,14-2007=58,8-2008=57,7-2009=56,7-2010=59,4-2011=57,9-2012=55-2013=43,8-2015=30,3-2016=32,9-2017=28,7-2018=26,5-2019=26,3-2020=27,4-2021=27,17
Görüldüğü üzere halkımız 2013 den sonra yoksulluk sayısında azalarak devam ediyor.
YILLARA GÖRE SÜREKLİ YOKSULLUK ORANI (%)
2009=17,3-2010=18,5-2011=16-2012=16-2013=13-2014=15,1-2015=15,8-2016=32,9-2017=28,7-2019=12,68-2020=13,68-2021=13,84
EĞİTİM DURUMUNA GÖRE YOKSULLUK ORANI (%-2021)
Okur yazar olmayan=24,1
Bir okul bitirmeyen=24,43
Lise altı eğitimli=13,83
Lise ve dengi okul=7,53
Yüksek öğrenim=2,51
Eğitim ve öğrenimim ülke ekonomisi için ne kadar önemli olduğu yukarıdaki bilgilerde açık ve net olarak görülmektedir.Eğitim seviyesi arttıkça yoksulluk oranı düşmektedir.
YÜZDE 20 LİK GERUPLARIN GELİR DAĞILIMI (%-2021)
İlk %20 lik grup=6,1
İkinci %20 likm grup=10,8
Üçüncü %20 lik grup=15,1
Dördüncü %20 lik grup=21,3
Beşinci %20 lik grup=46,7
Milli gelirin yaklaşık yarısını son %20 lik grup almaktadır.
EĞİTİM SEVİYESİ VE CİNSİYETE GÖRE YILLIK ORTALAMA EASAS İŞ GELİRİ (tl-2021)
Okur yazar olmayan erkek=2364201
Okur yazar olmayan kadın=170222
Bir okul bitirmeyen erkek=2937275
Bir okul bitirmeyen kadın=1921051
Lise altı eğitimli erkek=3805753
Lise altı eğitimli kadın=2367188
Lise ve dengi okul erkek=5098797
Lise ve dengi okul kadın=3335678
Yüksek öğrenim erkek=7535966
Yüksek öğrenim kadın=5681442
Kadınlarımız her grupta daha az gelir elde etmektedirler.
ZAFER ÖZCİVAN
Ekonomist
