Dünya üzerindeki ülkeler birbirleriyle ekonomik ve sosyal ilişkiler içindedir. Özellikle ithalat ve ihracat rakamları ülkenin dış ticaret verileridir. Ülkenin ithalat miktarı ile ihracat miktarı arasındaki fark eksi çıkarsa dış ticaret açığı, artı ise dış ticaret fazlası söz konusudur. Bu tanıma hizmet gelir ve giderleri de eklendiğinde cari açık veya cari fazladan bahsedilebilir.
Gelişmiş ekonomilerde dış ticaret fazlası mevcuttur. Çünkü üretim odaklı çalışma ön plandadır. Bir ülkede üretim varsa ihracat var demektir, işsizlik minimum seviyede demektir, döviz rezervleri yeterli demektir, uluslararası pazarlarda söz sahibi demektir. Kısaca ekonomik gelişme ancak ve ancak üretimler sağlanabilir.
Ülkemizde dış ticaret açığı sadece bu iktidar döneminde değil, uzun yıllardan bu yana devam etmektedir. Akaryakıt, enerji, doğalgaz gibi temel ürünleri yurt dışından almak zorunda olduğumuz aşikardır. Doğal olarak döviz ödeyerek bu ihtiyacımızı karşılamaktayız.
Dış ticaret verilerine hizmet alışverişlerini de eklediğimiz zaman cari açık veya cari fazla elde ederiz.
Türkiye İstatistik Kurumu ile Ticaret Bakanlığı iş birliğiyle genel ticaret sistemi kapsamında üretilen geçici dış ticaret verilerine göre; ihracat 2023 yılı temmuz ayında, bir önceki yılın aynı ayına göre %8,3 artarak 20 milyar 78 milyon dolar, ithalat %10,5 artarak 32 milyar 295 milyon dolar olarak gerçekleşti.
Ocak-Temmuz döneminde ihracat %0,7 azalırken, ithalat %5,0 arttı
Genel ticaret sistemine göre ihracat 2023 yılı Ocak-Temmuz döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre %0,7 azalarak 143 milyar 287 milyon dolar, ithalat %5,0 artarak 216 milyar 827 milyon dolar olarak gerçekleşti.
Temmuz ayında enerji ürünleri ve altın hariç ihracat %9,9, ithalat %24,1 arttı
Enerji ürünleri ve parasal olmayan altın hariç ihracat, 2023 Temmuz ayında %9,9 artarak 16 milyar 821 milyon dolardan, 18 milyar 485 milyon dolara yükseldi.
Temmuz ayında enerji ürünleri ve parasal olmayan altın hariç ithalat %24,1 artarak 19 milyar 761 milyon dolardan, 24 milyar 520 milyon dolara yükseldi.
Enerji ürünleri ve parasal olmayan altın hariç dış ticaret açığı temmuz ayında 6 milyar 35 milyon dolar olarak gerçekleşti. Dış ticaret hacmi %17,6 artarak 43 milyar 5 milyon dolar olarak gerçekleşti. Söz konusu ayda enerji ve altın hariç ihracatın ithalatı karşılama oranı %75,4 oldu.
Dış ticaret açığı temmuz ayında %14,2 arttı
Temmuz ayında dış ticaret açığı bir önceki yılın aynı ayına göre %14,2 artarak 10 milyar 702 milyon dolardan, 12 milyar 217 milyon dolara yükseldi. İhracatın ithalatı karşılama oranı 2022 Temmuz ayında %63,4 iken, 2023 Temmuz ayında %62,2’ye geriledi.
Dış ticaret açığı Ocak-Temmuz döneminde %18,1 arttı
Ocak-Temmuz döneminde dış ticaret açığı %18,1 artarak 62 milyar 279 milyon dolardan, 73 milyar 539 milyon dolara yükseldi. İhracatın ithalatı karşılama oranı 2022 Ocak-Temmuz döneminde %69,8 iken, 2023 yılının aynı döneminde %66,1’e geriledi.
Temmuz ayında imalat sanayinin toplam ihracattaki payı %92,9 oldu
Ekonomik faaliyetlere göre ihracatta, 2023 Temmuz ayında imalat sanayinin payı %92,9, tarım, ormancılık ve balıkçılık sektörünün payı %5,0, madencilik ve taş ocakçılığı sektörünün payı %1,6 oldu.
Ocak-Temmuz döneminde ekonomik faaliyetlere göre ihracatta imalat sanayinin payı %94,4, tarım, ormancılık ve balıkçılık sektörünün payı %3,5, madencilik ve taş ocakçılığı sektörünün payı %1,5 oldu.
Temmuz ayında ara mallarının toplam ithalattaki payı %69,5 oldu
Geniş ekonomik gruplar sınıflamasına göre ithalatta, 2023 Temmuz ayında ara mallarının payı %69,5, sermaye mallarının payı %15,9 ve tüketim mallarının payı %14,6 oldu.
İthalatta, 2023 Ocak-Temmuz döneminde ara mallarının payı %74,1, sermaye mallarının payı %13,7 ve tüketim mallarının payı %12,1 oldu.
Sektörlere göre dış ticaret, Temmuz 2023
Temmuz ayında en fazla ihracat yapılan ülke Almanya oldu
Temmuz ayında ihracatta ilk sırayı Almanya aldı. Almanya’ya yapılan ihracat 1 milyar 673 milyon dolar olurken, bu ülkeyi sırasıyla; 1 milyar 103 milyon dolar ile İtalya, 1 milyar 101 milyon dolar ile ABD, 978 milyon dolar ile Irak, 962 milyon dolar ile Birleşik Krallık takip etti. İlk 5 ülkeye yapılan ihracat, toplam ihracatın %29,0’ını oluşturdu.
Ocak-Temmuz döneminde ihracatta ilk sırayı Almanya aldı. Almanya’ya yapılan ihracat 12 milyar 378 milyon dolar olurken, bu ülkeyi sırasıyla; 8 milyar 489 milyon dolar ile ABD, 7 milyar 265 milyon dolar ile İtalya, 6 milyar 958 milyon dolar ile Birleşik Krallık ve 6 milyar 648 milyon dolar ile Irak takip etti. İlk 5 ülkeye yapılan ihracat, toplam ihracatın %29,1’ini oluşturdu.
İthalatta ilk sırayı Çin aldı
İthalatta Çin ilk sırayı aldı. Temmuz ayında Çin’den yapılan ithalat 4 milyar 603 milyon dolar olurken, bu ülkeyi sırasıyla; 3 milyar 650 milyon dolar ile Rusya Federasyonu, 2 milyar 839 milyon dolar ile Almanya, 2 milyar 458 milyon dolar ile İsviçre, 1 milyar 602 milyon dolar ile ABD izledi. İlk 5 ülkeden yapılan ithalat, toplam ithalatın %46,9’unu oluşturdu.
Ocak-Temmuz döneminde ithalatta ilk sırayı Rusya Federasyonu aldı. Rusya Federasyonu’ndan yapılan ithalat 28 milyar 384 milyon dolar olurken, bu ülkeyi sırasıyla; 26 milyar 841 milyon dolar ile Çin, 16 milyar 278 milyon dolar ile Almanya, 14 milyar 249 milyon dolar ile İsviçre, 9 milyar 145 milyon dolar ile ABD izledi. İlk 5 ülkeden yapılan ithalat, toplam ithalatın %43,8’ini oluşturdu.
Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış seriye göre ihracat %4,5 azaldı
Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış seriye göre; 2023 Temmuz ayında bir önceki aya göre ihracat %4,5 azalırken, ithalat %11,9 arttı. Takvim etkilerinden arındırılmış seriye göre ise; 2023 yılı temmuz ayında bir önceki yılın aynı ayına göre ihracat %1,1 azalırken, ithalat %2,4 arttı.
Yüksek teknolojili ürünlerin imalat sanayi ihracatı içindeki payı %3,4 oldu
Teknoloji yoğunluğuna göre dış ticaret verileri, ISIC Rev.4 sınıflaması içinde yer alan imalat sanayi ürünlerini kapsamaktadır. Temmuz ayında ISIC Rev.4’e göre imalat sanayi ürünlerinin toplam ihracattaki payı %92,9’dur. Yüksek teknoloji ürünlerinin imalat sanayi ürünleri ihracatı içindeki payı %3,4’tür. Ocak-Temmuz döneminde ISIC Rev.4’e göre imalat sanayi ürünlerinin toplam ihracattaki payı %94,4’tür. Ocak-Temmuz döneminde yüksek teknoloji ürünlerinin imalat sanayi ürünleri ihracatı içindeki payı %3,6’dır.
Temmuz ayında imalat sanayi ürünlerinin toplam ithalattaki payı %84,7’dir. Yüksek teknoloji ürünlerinin imalat sanayi ürünleri ithalatı içindeki payı %10,6’dır. Ocak-Temmuz döneminde imalat sanayi ürünlerinin toplam ithalattaki payı %79,8’dir. Ocak-Temmuz döneminde yüksek teknoloji ürünlerinin imalat sanayi ürünleri ithalatı içindeki payı %10,3’tür.
Teknoloji yoğunluğuna göre imalat sanayi ürünleri dış ticareti, Temmuz 2023
Özel ticaret sistemine göre ihracat 2023 yılı temmuz ayında 18 milyar 198 milyon dolar oldu
Özel ticaret sistemine göre, 2023 yılı temmuz ayında, ihracat bir önceki yılın aynı ayına göre %7,2 artarak 18 milyar 198 milyon dolar, ithalat %11,6 artarak 29 milyar 686 milyon dolar olarak gerçekleşti.
Temmuz ayında dış ticaret açığı %19,3 artarak 9 milyar 628 milyon dolardan, 11 milyar 488 milyon dolara yükseldi. İhracatın ithalatı karşılama oranı 2022 Temmuz ayında %63,8 iken, 2023 Temmuz ayında %61,3’e geriledi.
İhracat 2023 yılı Ocak-Temmuz döneminde 130 milyar 471 milyon dolar oldu.
Özel ticaret sistemine göre ihracat, 2023 yılı Ocak-Temmuz döneminde, bir önceki yılın aynı dönemine göre %3,2 azalarak 130 milyar 471 milyon dolar, ithalat %4,2 artarak 202 milyar 858 milyon dolar olarak gerçekleşti.
Özel ticaret sistemine göre dış ticaret, Temmuz 2023
Dış ticaret istatistikleri genel ticaret sistemi ve özel ticaret sistemi olmak üzere iki farklı ticaret sistemine göre hesaplanmaktadır. Genel ticaret sisteminde, bir ülkenin ekonomik alanına giren ve ekonomik alanından çıkan mallar kapsanmaktadır. Bu sistemde, ülkenin ekonomik alanını oluşturan serbest bölgeler, gümrük antrepoları ve serbest dolaşım alanına giren veya bu alanlardan çıkan mallar hesaplamalara katılmaktadır. Özel ticaret sisteminde ise, gümrük antrepoları ve serbest bölgeler istatistiklerde yer almamakta, sadece ülkenin serbest dolaşım alanına giren ve bu alandan çıkan mallar kapsanmaktadır.
Bu bağlamda, Türkiye İstatistik Kurumu ile Ticaret Bakanlığı iş birliğiyle üretilen dış ticaret istatistiklerinin ödemeler dengesi ve ulusal hesaplar gibi ekonomik istatistiklerde yapılan revizyonlara uyumlu hale getirilmesi amacıyla, Ocak 2020’den itibaren ayrıntılı olarak genel ticaret sistemine göre yayımlanmaktadır. Özel ticaret sistemine göre dış ticaret istatistiklerine ise bülten ve ekinde özet olarak yer verilmektedir.
Kaynak: TÜİK
ZAFER ÖZCİVAN
Ekonomist-Yazar
