Türkiye’de kültür ve sanat alanında son yıllarda yaşanan gelişmeler, 2024 yılı verileriyle birlikte daha net bir şekilde ortaya çıkıyor. Sinema, tiyatro, opera, bale ve müzik toplulukları gibi farklı disiplinlerde hem eser sayısında hem de seyirci katılımında ciddi artışlar gözlemleniyor. Bu artışlar sadece kültürel çeşitliliği ve sanatın yaygınlığını değil, aynı zamanda toplumun sanata olan ilgisinin güçlendiğini de gösteriyor. Gelin, 2024 yılına ait resmi veriler ışığında Türkiye’nin gösteri sanatları arenasındaki durumunu birlikte inceleyelim.
SİNEMA SEKTÖRÜNDE Kİ BÜYÜME: SİNEMA SALONLARI VE SEYİRCİLERİN YÜKSELİŞİ
2024 yılında Türkiye’de sinema salonu sayısı %6 oranında artarak 2.776’ya ulaştı. Bu rakam, sinema salonlarının sadece büyük şehirlerde değil, daha küçük kent ve ilçelerde de yaygınlaştığını, halkın sinemaya erişiminin kolaylaştığını ortaya koyuyor. Salonların toplam koltuk kapasitesi ise 317 bini aşarak, seyirci potansiyelinin ne denli genişlediğini gösteriyor.
Film sayısında ise toplam 736 yapım vizyona girdi. İlginç olan, bu filmlerin 295’inin yerli, 441’inin yabancı olması. Burada yerli yapımlarda ciddi bir üretim artışı gözlemleniyor; bu da Türk sinemasının hem nicelik hem de kalite olarak kendini geliştirdiğinin bir işareti. Ancak seyirci sayısındaki değişimler bu tabloyu biraz daha detaylandırıyor. Genel seyirci sayısı %4,9 artarak 32,5 milyona ulaştı. Özellikle yerli filmler seyirci sayısını %34,7 oranında artırırken, yabancı filmlerin seyirci sayısı %18,6 azaldı. Bu, halkın artık daha çok kendi kültürünü, kendi hikayelerini anlatan yapımlara yöneldiği anlamına geliyor. Yerli film izleyicisinin artışı, ulusal sinema sektörünün güçlendiğine ve geniş kitlelere ulaştığına dair çok önemli bir gösterge.
TİYATRODA ÇAĞ ATLANDI: SALON SAYISI VE SEYİRCİ İLGİSİ PATLADI
Tiyatro alanında da 2023-2024 sezonu verileri büyük bir canlanmaya işaret ediyor. Tiyatro salonu sayısı tam %26,9 oranında artarak 1.025’e çıktı. Bu artış, tiyatronun sadece büyük kentlerde değil, Anadolu’nun pek çok bölgesinde de daha erişilebilir hale geldiğinin göstergesi. Tiyatro salonlarındaki koltuk sayısı da 431.631’e ulaştı; yani tiyatroya ayrılan fiziki alan da genişledi.
Devlet Tiyatroları’nın oynadığı eser sayısı 224’e ulaştı. Bu eserlerin 105’i yerli telif, 119’u ise çeviri eserler. Sahne sayısı açısından yetişkin oyunları 4.999, çocuk oyunları ise 907 gösteri gerçekleştirdi. Devlet Tiyatroları’nın seyirci sayısı da 1,79 milyon olarak kayda geçti. Bu veriler, tiyatro sanatının devlet tarafından desteklendiğini ve halkın tiyatroya ilgisinin sürdüğünü gösteriyor.
Genel tiyatro salonlarındaki oyun sayısı %18,5 artışla 9.744’e yükseldi. Seyirci sayısı ise tam anlamıyla patlama yaşadı; %28,2 artışla 8 milyon 53 bin kişiye ulaştı. İlginç olan, çeviri eserlerin seyirci sayısında %25 artış, telif eserlerde ise %29,5 artış yaşanması. Yani hem yerli hem de dünyadan seçkin eserler Türk seyircisiyle buluşuyor ve her iki kategoride de talep artıyor.
Yetişkin oyunlarında gösteri sayısı %44,7 artarak 22.929’a çıktı. Çocuk oyunlarında ise %8 artışla 12.474 gösteriye ulaşıldı. Seyirci açısından bakıldığında yetişkin oyunlarına ilgi %46,2 artarken, çocuk oyunlarındaki seyirci sayısı %0,9 azaldı. Bu durum, yetişkin tiyatrosunun pandemi sonrası güçlü bir dönüş yaparak yeniden yükselişe geçtiğini; çocuk tiyatrosunda ise henüz tam toparlanmanın gerçekleşmediğini düşündürüyor.
OPERA, BALE VE MÜZİK TOPLULUKLARINDA KÜLTÜREL ÇOŞKU
Opera ve bale alanında 2023/’24 sezonunda 6 ilde gösteriler düzenlendi. Bu alanda seyirci sayısı %59,6 gibi çok yüksek bir artış gösterdi. Gösteri sayısı da %34 oranında arttı. Bu artış, klasik sanatların Türkiye’deki yükselen ilgisini ve özellikle genç kuşakların bu tür sanat dallarına yöneldiğini ortaya koyuyor.
Güzel Sanatlar Genel Müdürlüğü’ne bağlı 6 orkestra, 11 koro ve 11 topluluk aktif olarak faaliyet gösteriyor. Bu toplulukların seyirci sayısı da geçen yıla göre %84,2 artışla yaklaşık 490 bine yükseldi. Bu devasa artışta toplulukların seyirci sayısındaki %150,5’lik artış dikkat çekiyor. Koroların seyirci sayısı %82,5, orkestra seyirci sayısı ise %47,9 oranında artmış durumda. Bu rakamlar, müzik topluluklarının etkinliklerinin ne kadar cazip hale geldiğini gösteriyor.
GENEL DEĞERLENDİRME VE GELECEĞE BAKIŞ
2024 verileri, Türkiye’de gösteri sanatlarının tüm alanlarında ciddi bir canlanma yaşandığını net biçimde ortaya koyuyor. Sinema salonlarının ve tiyatro salonlarının sayısındaki artış, toplumun sanata erişiminin kolaylaştığını ve talebin arttığını gösteriyor. Sinemada yerli yapımların seyirci tarafından daha çok tercih edilmesi ise kültürel anlamda özgünlüğe ve yerli hikayelere verilen değerin arttığını yansıtıyor.
Tiyatroda ise devletin desteğiyle hem eser sayısı hem de seyirci sayısında anlamlı yükselişler var. Özellikle yetişkin tiyatrosunda yaşanan seyirci artışı, kültür-sanat hayatının pandemi sonrası hızlı bir şekilde toparlandığının göstergesi.
Opera, bale, orkestra, koro ve topluluklardaki seyirci artışı, klasik sanatlara olan ilginin yükseldiğini ve bu alanlarda da genç kuşakların aktif olduğunu gösteriyor. Bu durum, Türkiye’nin kültürel zenginliğinin korunması ve geliştirilmesi açısından son derece olumlu.
Önümüzdeki yıllarda bu artış trendlerinin devam etmesi halinde, Türkiye’nin kültür ve sanat alanında çok daha iddialı bir konuma yükseleceğini söylemek mümkün. Sanatın toplumda yaygınlaşması, kültürel çeşitliliğin ve yaratıcı üretimin desteklenmesiyle mümkün olacak. Bu nedenle devlet politikalarının ve özel sektör yatırımlarının sanat alanında güçlendirilmesi, halkın sanata erişiminin kolaylaştırılması büyük önem taşıyor.
Kaynak: TÜİK
ZAFER ÖZCİVAN
Ekonomist-Yazar