Trafik kazaları ülkemizin hatta dünyanın en önemli sorunlarının içinde yer almaktadır. Alınan teknolojik önlemler, yapılan sıkı denetimler olmasına rağmen özellikle tatil ve bayram dönemlerinde şehir dışı seyahatler çok yapıldığı bu dönemlerde binlerce vatandaşımız kaybetmekteyiz. Kaybettiğimiz vatandaşlar, ister yakınımız olsun isterse yabancı olsun millet olarak hepimiz üzülüyoruz.
Ülke olarak kendi sağlığımızdan çok aracımızın bakımına önem vermek gibi iyi bir alışkanlığımız bulunmaktadır. Ancak trafikte gösterdiğimiz cesaret, araç bakımının önüne geçmektedir ve doğal olarak trafik kazaları artmaktadır.
Gelir seviyesi yüksek olan ailelerde hane başına 2 ile 4 arasında araç bulunmaktadır. Özellikle büyük kentlerimizde trafik sorunu bir türlü çözülemiyor, hatta her geçen gün daha da problem olmaya devam ediyor. Bunun en büyük sebebi özellikle apartman değil sitelerin hızla artması ve yolların yetersiz kalmasıdır. Örneğin İstanbul’da bir yerden başka yere gitmeniz saatlerinizi alabilir. İşte bu sorunun ortadan kalkmasına yardımcı olmak için son yıllarda raylı sisteme sadece İstanbul’da değil diğer büyük kentlerimizde de geçiş sağlanmaya çalışılmaktadır ki insanlar, kendi araçları yerine toplu ulaşım araçlarını kullanabilsinler ve bunu sürekli duruma getirebilsinler.
Özellikle 1990 lı yıllarda başlayan kredi sistemi de araç sayısının artmasında etkendir ve günümüzde de aynı sistem devam etmektedir. Kredi maliyetlerinin yükselmesi ile birlikte günümüzde araç satışları bir nebze olsun azalmasına rağmen trafik çilesi devam etmektedir. Araç ve yakıt fiyatlarının sürekli artması da bir başka sorundur. Özel araçla işinize gidip gelmek ayrı ve yüksek miktarda maliyete katlanmak demektir. Ancak işlerini araba ile görenler için bu tez geçerli değildir. Çünkü bazı iş insanlarının işi arabasız olmamaktadır.
Ülkemizde otoyollar neredeyse bütün illerde mevcuttur ve buna paralel olarak teknolojik denetimler de artmaktadır. Bir diğer sorun da cezaların caydırıcılıktan uzak rakamlardan oluşmasıdır. Örneğin kırmızı ışıkta geçene 5.000 TL ceza verilmeli ki bir dahaki seyahatlerinde daha dikkatli olsun ve kazalara sebep olmasın.
Bir başka konu da özellikle büyük işletmelerin başta satış elemanları olmak üzere personeline araç vermesidir. Ancak bu konuyu eleştiremeyiz. Globalleşen dünyada bu tür işlemler tüm dünya şirketlerinde mevcuttur. Ama patronların, eş ve çocuklarının araçlarının da şirketlere kayıtları yapılarak vergiden düşülmesi ticari etik kurallarına uygun değildir. Kamuda tasarruf tedbirlerinin gündemde olduğu içinde bulunduğumuz dönemde şirket araçlarına da bazı kısıtlayıcı kurallar getirilmesinde fayda olduğu kesindir.
Avrupa Birliği’nde (AB) bin kişiye düşen otomobil sayısı ise 560. Türkiye’de ise 2002 yılında bin kişiye 69 otomobil düşerken bu sayı 2020 yılında 157’ye yükseldi. Ülkemizde araç sayısının giderek yükselmesi, dış ticaret açığımızın da artmasına neden olmaktadır. Çünkü akaryakıt, doğalgaz, elektrik gibi temel ihtiyaç ürünlerini yurt dışından tedarik etmekteyiz ve kurlar da yüksek seyrettiğinden yüksek rakamlar ödemek durumunda kalıyoruz.
Araç sayısının çoğalmasının bir diğer nedeni ise ehliyet almasının kolay olmasıdır. Örneğin ben 1979 yılında 6 defa direksiyon sınavına girdikten sonra ehliyetimi alabilmeme rağmen kızım tek defada 150 metre araç kullanarak ehliyet sahibi oldu. Araç kullanmada tecrübenin ve sezilerin öneminin tartışılmadığı kesindir. Hiç kaza yapmayan bir şoföre sormuşlar,” demişler ki bunun sırrı nedir? O da demiş ki trafikte araç kullanan insanların hepsinin deli olduğunu düşündüğüm için.” Cevabını vermiş. Kısaca trafikte kimin en yapacağı veya hata yapabileceğini hiçbir zaman aklımızdan çıkarmamalıyız. Kendimiz ne kadar dikkatli olursak olalım karşı taraftakinin ne yapabileceğini dikkate almak durumundayız.
Aşağıdaki 2024 yılı trafik kaza istatistikleri TÜİK’ten alınmıştır.
Türkiye’de 266 bin 855 adet ölümlü yaralanmalı trafik kazası meydana geldi
Ülkemiz karayolu ağında 2024 yılında toplam 1 milyon 444 bin 27 adet trafik kazası meydana geldi. Bu kazaların 1 milyon 177 bin 172 adedi maddi hasarlı, 266 bin 855 adedi ise ölümlü yaralanmalı trafik kazasıdır. Yıl içinde meydana gelen ölümlü yaralanmalı trafik kazalarının %85,5’i yerleşim yeri içinde %14,5’i ise yerleşim yeri dışında meydana geldi.
Trafik kazalarında 2024 yılında 6 bin 352 kişi hayatını kaybederken 385 bin 117 kişi yaralandı
Türkiye’de 2024 yılında meydana gelen 266 bin 855 adet ölümlü yaralanmalı trafik kazası sonucunda 2 bin 713 kişi kaza yerinde, 3 bin 639 kişi ise yaralanıp sağlık kuruluşlarına sevk edildikten sonra kazanın sebep ve tesiriyle 30 gün içinde hayatını kaybetti. Karayolu trafik kazalarında 2024 yılında bir günde ortalama 731,1 ölümlü yaralanmalı kaza, 17,4 ölüm ve 1055,1 yaralanma meydana geldi. Türkiye’de son on yılda karayolu trafik kazalarında toplam 62 bin 762 kişi hayatını kaybederken 3 milyon 24 bin 470 kişi ise yaralandı.
Bir önceki yıla göre trafik kazalarındaki toplam ölü sayısı %3,0 azaldı, yaralı sayısı ise %9,8 arttı
Türkiye’de 2024 yılında 2023 yılına göre trafikteki motorlu kara taşıtı sayısı %8,9, toplam kaza sayısı %9,9, ölümlü yaralanmalı kaza sayısı %13,5, maddi hasarlı kaza sayısı %9,1 ve yaralı sayısı %9,8 arttı. Toplam ölü sayısı ise %3,0 azaldı.
Türkiye’de 2024 yılında 100 bin taşıt başına 20,3 trafik kazası ölümü meydana geldi
Türkiye’deki toplam motorlu kara taşıtı sayısı 2023 yılında 28,7 milyon iken 2024 yılında 31,3 milyona yükseldi. Karayolu trafik kazalarında ölen kişi sayısı ise 2023 yılında 6 bin 548 iken 2024 yılında 6 bin 352 oldu. Böylece 100 bin taşıt başına trafik kazası ölü sayısı 2023 yılında 22,8 iken 2024 yılında 20,3’e geriledi.
Türkiye’de trafiğe kayıtlı motorlu kara taşıtları tarafından katedilen toplam kilometre, verinin mevcut olduğu en son yıl olan 2023 yılı için 348 milyar olarak hesaplandı (1). Buna göre, 2023 yılında taşıtlar tarafından katedilen bir milyar kilometre başına trafik kazalarında 18,8 ölüm ve 1007,9 yaralanma olduğu hesaplandı (Tablo 15).
Trafik kazası ölümleri en fazla Ankara’da meydana geldi
Türkiye’de 2024 yılında il düzeyinde en fazla ölü sayısı 325 ölüm ile Ankara’da, en fazla yaralı sayısı 41 bin 414 yaralı ile İstanbul’da görülürken; en az ölü sayısı 4 ölü ile Ardahan’da, en az yaralı sayısı ise 331 yaralı ile Bayburt ilinde gerçekleşti.
Ölümlerin %56,4’ü yerleşim yeri içinde meydana gelen kazalar sonucunda oluştu
Yerleşim yeri durumuna göre trafik kazaları incelendiğinde, toplam 266 bin 855 ölümlü yaralanmalı kazanın 228 bin 120’si yerleşim yeri içinde 38 bin 735’i ise yerleşim yeri dışında meydana geldi. Trafik kazası ölümlerinin %56,4’ü, yaralanmaların %80,5’i yerleşim yeri içinde gerçekleşen kazalar sonucunda, ölümlerin %43,6’sı yaralanmaların ise %19,5’i yerleşim yeri dışında gerçekleşen kazalar sonucunda oluştu.
Trafik kazalarında ölenlerin %48,4’ünü sürücüler oluşturdu
Ülkemiz karayolu ağında 2024 yılında gerçekleşen trafik kazalarında ölen kişilerin %48,4’ü sürücü, %30,6’sı yolcu, %21,0’ı ise yayadır. Yaralanan kişilerin ise %52,7’si sürücü, %36,3’ü yolcu, %11,0’ı ise yayadır. Trafik kazalarında ölenler ve yaralananlar cinsiyetlerine göre incelendiğinde ise ölenlerin %76,2’sinin erkek, %23,8’inin kadın, yaralananların ise %69,3’ünün erkek, %30,7’sinin kadın olduğu görüldü. Son on yılda 28 bin 8 sürücü, 20 bin 646 yolcu, 14 bin 108 yaya öldü.
İncinebilir yol kullanıcıları toplam ölümlerin %42,2’sini oluşturdu
İncinebilir yol kullanıcıları (2) olarak nitelendirilen yayalar, motosiklet, bisiklet ve elektrikli skuter sürücüleri için 2024 yılındaki ölü sayısı 2 bin 681, yaralı sayısı ise 162 bin 295 olarak gerçekleşti. Böylece incinebilir yol kullanıcıları 2024 yılındaki trafik kazalarındaki toplam 6 bin 352 ölümün %42,2’sini, 385 bin 117 yaralanmanın ise %42,1’ini oluşturdu.
Yayalar bin 331 ölü sayısı ile 2024 yılındaki toplam 6 bin 352 ölümün %21,0’ını oluştururken, incinebilir yol kullanıcıları arasındaki toplam 2 bin 681 ölümün %49,6’sını oluşturdu. Motosiklet sürücüleri bin 229 ölü sayısı ile toplam kaza ölümlerinin %19,3’ünü oluştururken, incinebilir yol kullanıcıları arasındaki ölü sayısının %45,8’ini oluşturdu.
Yayalar 42 bin 486 yaralı sayısı ile 2024 yılındaki toplam 385 bin 117 yaralının %11,0’ını oluştururken, incinebilir yol kullanıcıları arasındaki toplam 162 bin 295 yaralının %26,2’sini oluşturdu. Motosiklet sürücüleri ise 109 bin 832 yaralı sayısı ile toplam yaralı sayısının %28,5’ini oluştururken, incinebilir yol kullanıcıları arasındaki yaralı sayısının %67,7’sini oluşturdu.
65 yaş ve üzeri kişiler trafik kazası ölümlerinin %20,5’ini yaralanmalarının ise %6,5’ini oluşturdu
Trafik kazası ölümleri yaş gruplarına göre incelendiğinde, 0-17 yaş grubu toplam ölümlerin %10,1’ini, 18-24 yaş grubu %15,1’ini, 25-64 yaş grubu %54,2’sini, 65 yaş ve üzeri kişiler ise %20,5’ini oluşturdu.
Yaralanmalar yaş gruplarına göre incelendiğinde, 0-17 yaş grubu toplam yaralı sayısının %17,7’sini, 18-24 yaş grubu %24,5’ini, 25-64 yaş grubu %51,3’ünü, 65 yaş ve üzeri kişiler ise %6,5’ini oluşturdu.
Ölümlü yaralanmalı trafik kazasına 392 bin 740 taşıt karıştı
Ülkemiz karayolu ağında 2024 yılında ölümlü yaralanmalı trafik kazasına karışan toplam 392 bin 740 taşıtın %41,8’i otomobil, %31,5’i motosiklet, %13,7’si kamyonet, %2,3’ü minibüs, %2,2’si bisiklet, %2,0’ı çekici, %1,8’i otobüs, %1,7’si kamyon, %1,2’si bilinmeyen, %0,8’i traktör, %0,7’si elektrikli skuter ve %0,3’ü özel amaçlı, iş makinesi, ambulans, tren, tramvay, at arabası taşıtlarından oluştu. Son on yılda Türkiye’de ölümlü yaralanmalı trafik kazalarına toplam 3 milyon 116 bin 872 taşıt karıştı.
Ölümlerin %51,9’u tek araçlı kazalarda oluştu
Kazaya karışan taşıt sayısına göre kazaların sonuçları değerlendirildiğinde, kaza sonucundaki ölümlerin %51,9’u tek araçlı, %41,9’u iki araçlı ve %6,2’si çok araçlı kazalarda meydana geldi. Yaralanmaların ise %53,9’u iki araçlı, %38,6’sı tek araçlı ve %7,5’i çok araçlı kazalarda oluştu. Ölümlü yaralanmalı kazaların %52,8’i iki araçlı, %41,1’i tek araçlı ve %6,1’i ise çok araçlı kazalardan oluştu.
Kazaya neden olan kusurlar içinde sürücü kusurları %90,1 pay ile ilk sıradadır
Türkiye’de 2024 yılında ölümlü yaralanmalı trafik kazasına neden olan toplam 318 bin 926 kusura bakıldığında kusurların %90,1’inin sürücü, %8,2’sinin yaya, %0,8’inin taşıt, %0,5’inin yolcu ve %0,3’ünün yol kaynaklı olduğu görüldü.
Kusurlar alt başlıklara göre incelendiğinde “Araç hızını yol, hava ve trafiğin gerektirdiği şartlara uydurmamak” kusuru toplam 318 bin 926 kusurun 105 bin 802 adedini oluşturdu ve en sık görülen kusur oldu. “Kavşaklarda geçiş önceliğine uymamak” kusuru 46 bin 458 ile en sık görülen ikinci kusur olurken, “Manevraları düzenleyen genel şartlara uymamak” 26 bin 487 kusur ile 2024 yılında en sık görülen üçüncü kusur oldu.
Ölümler en fazla yayaya çarpma şeklinde oluşan kazalar sonucunda meydana geldi
Ölümler kazanın oluş şekline göre incelendiğinde, ilk üç sırada bin 295 ölüm ile yayaya çarpma, bin 281 ölüm ile yoldan çıkma ve bin 141 ölüm ile yandan çarpma şeklindeki kazaların olduğu görüldü.
Ölümlü yaralanmalı kazaların %65,3’ü gündüz meydana geldi
Ülkemiz karayolu ağında 2024 yılında meydana gelen 266 bin 855 ölümlü yaralanmalı kazanın %65,3’ü gündüz, %32,6’sı gece ve %2,1’i alacakaranlıkta oldu.
Ölümlü yaralanmalı kazalar en fazla ağustos ayında ve cuma günleri oldu
Türkiye’de 2024 yılında meydana gelen 266 bin 855 ölümlü yaralanmalı kazanın aylara göre dağılımına bakıldığında ağustos ayı %10,0 pay ile en fazla kazanın meydana geldiği ay olurken ocak ayı %6,1 pay ile en az kazanın meydana geldiği ay oldu. Haftanın günlerine göre bakıldığında ise ölümlü yaralanmalı kazalar %15,2 pay ile en fazla cuma günleri ve %13,7 pay ile en az pazar günleri gerçekleşti.
AÇIKLAMALAR
Bu haber bültenindeki istatistiksel tablolar ve sonuçlar İçişleri Bakanlığı İçişleri Veri Merkezi (İVME) verileri kullanılarak oluşturulmuştur. Karayolu trafik kaza istatistiklerine ilişkin İVME verileri Emniyet Genel Müdürlüğü (EGM) ve Jandarma Genel Komutanlığının (JGnK) idari kayıtlarından derlenmekte ve Resmi İstatistik Programı (RİP) kapsamında TÜİK tarafından yıllık olarak yayımlanmaktadır. Toplam kaza sayısına tarafların kendi aralarında anlaşarak tutanak düzenledikleri maddi hasarlı kazalar da dahil edilmiştir.
Kaynak: TÜİK
ZAFER ÖZCİVAN
Ekonomist-Yazar