Bir vatandaşın işsiz kaldığı ve belirli bir süre için iş bulamadığı dönem işsizlik durumu olarak tanımlanır. Bu tez 15-65 yaşındaki nüfus için geçerlidir. İşsizlik ayrıca bir kişinin aş arama sürecinde olmasını gerektirir. Örneğin TÜİK rakamlarında iş aramayan veya iş bulma ümidini kesmiş kişiler işsiz sayılarına dahil değildir.
Ülkemizde ve dünyada işsizlik konusu gündemde yerini her zaman koruduğu dibi özellikle ekonomik kriz dönemlerinde gündem olarak günlük hayatımızdadır.
İşsizlik rakamları ülkemizde ve dünyada sürekli artış göstermektedir. Bunun sebebi ekonomide yaşanan olumsuzluklardır.
İŞSİZLİK TÜRLERİ
1-DÖNGÜSEL İŞSİZLİK: Bir veya birden fazla ürün veya hizmete olan talebin azalmasıyla ortaya çıkan durumdur. Örneğin sobaya olan ilgi azaldığında soba işçileri işsiz kalacaktır. Çünkü sobaya olan talep azalmıştır ve üretimi de azalacağı için personel ihtiyacı azalacaktır.
2-DOĞAL İŞSİZLİK: Ülkede işgücü piyasası dengede olduğunda mevsimsel ve gönüllü işsizliği içerir.
3-YAPISAL İŞSİZLİK: Ülkede iş olanakları olmasına rağmen gerekli donanıma sahip olmayan kişilerin çeşitli iş alanlarında çalışmasıyla oluşan işsizlik türüdür. Örneğin bir fabrikada mühendis olmadığından onun işini ilkokul mezunları yapıyorsa doğal işsizlikten bahsedilebilir. Sonuç olarak ne olacağını hepimiz biliyoruz: üretim hatalı olabilir, programlar düzenli yapılamayabilir. Dolayısıyla kalifiye işçi sayısı gerekli sayıdan düşüktür.
4-SÜRTÜNME VEYA ARAMA İŞSİZLİĞİ: Bu tür işsizlik kısa vadeli olarak karşımıza çıkar. Kişiler kısa süre iş arayarak kendilerine iş bulurlar ve ekonomiye bir sıkıntı yaratmazlar. Genelde yeni iş imkanları hastalık, evlilik, doğum gibi sebepler içerir.
5-GİZLİ İŞSİZLİK: Bu tür işsizlik bir işyerinde gereğinden fazla kişinin işe alınmasıdır. Yani bazı işçiler işten ayrılsa bile işyerine olumsuz etkisi olmayacaktır. Ancak yeterinden fazla işçi alımı işletmeye ek yük getirecektir. Gereksiz işçiler işten ayrıldığında verimlilik olumsuz yönde etkilenmeyecektir. Bu tür işsizlik iş olanaklarının az olduğu işçi sayısının yüksek olduğu sektörlerde görülebilir.
6-MEVSİMSEL İŞSİZLİK: Belirli hizmetler için belirli bir süre içinde azalan talep nedeniyle oluşmaktadır. Bu tür işletmeler bütün çalışanlarına ödeme yapmak durumunda olduklarından işletmeler zarara uğrayabilir. Örneğin toptancı halde sebze ve meyve tüccarının yanında çalışan işçiler kış dönemlerinde işsiz kalabilir. Veya şemsiye ihtiyacı kışın olduğundan yazın bu sektörde işsizlik olabilir.
7-GÖNÜLLÜ İŞSİZLİK: Bu tür işsizlik, kişinin kendi isteği doğrultusunda iş arayıp da iş bulamadığı bir süreçtir. Bu grup genelde çalışmak istemeyen ve iş aramayan kişilerden oluşur. İstedikleri şekilde iş bulamayanlar da bu gruba dahildir.
8-TEKNOLOJİK İŞSİZLİK: Günümüzde teknoloji sürekli değişim içindedir. Teknolojiyi kullanmak da özel eğitim ve beceri sorunudur. İşletmelerde ileri teknoloji araçların kullanımı her geçen gün artmaktadır ve bunları kullanamayan grup teknolojik işsizliği arttırmaktadır. Örneğin robot kullanan işletmelerde bu sorun öne çıkmaktadır. Bu tür teknoloji kullanımı bazı işletmelerde işsizliğe sebep olmaktadır.
9-KLASİK İŞSİZLİK: Bu tür işsizlik ekonomi yönetimlerinin işletmeler üzerinde yaptığı düzenlemeler dolayısıyla ortaya çıkmaktadır. Grevler ve sendikalarla çıkan anlaşmazlıklar da klasik işsizliğe neden olabilir.
10-UZUN DÖNEMLİ İŞSİZLİK: Altı haftayı geçen süre içinde iş aranıp bulunmadığında uzun dönemli işsizlik gündemdedir. Bu tür işsizliğin temel nedeni yapısal ve döngüsel işsizliktir.
(Yukarıdaki tanımlar için KOBİ vadisi sitesinden yardım aldım.)
İşsizlik Oran Formülleri
İşsizlik Oranı Formülü; (İşsiz Sayısı/ İşgücü) *100
İşgücüne katılma Oranı Formülü: (İşgücü/Aktif Nüfus) *100
İstihdam Oranı Formülü: (Çalışanlar/Aktif Nüfus) *100
Bağımlılık Oranı Formülü: (Çalışmayan Kişi Sayısı/ Aktif Nüfus) *100
Aktif nüfus nedir? 15-65 yaş arasındaki kişiler aktif nüfusu oluşturmaktadır.
Toplam işgücü nasıl bulunur? Aktif nüfus içerisinden çalışmak istemeyenleri, askerlik hizmetini yapanları, engelli olanları, ev hanımları, öğrenciler ve mahkumların çıkarılması; çocuk işçileri ve 65 üstü çalışanlar eklenirse toplam işgücü bulunur.
Eksik İstihdam nedir? Kısaca, çalışanların işlerinden memnun olmamaları ya da yeteneklerinin altında bir işte çalışmalarına denir.
TÜİK’in açıkladığı 2021 İşgücü İstatistikleri ’ne göre, 15 ve daha yukarı yaştaki kişilerde işsiz sayısı 2021 yılında bir önceki yıla göre 121 bin kişi azalarak 3 milyon 919 bin kişi oldu. İşsizlik oranı ise 1,1 puanlık azalış ile yüzde12,0 seviyesinde gerçekleşti. İşsizlik oranı erkeklerde yüzde 10,7 iken kadınlarda ise yüzde 14,7 olarak tahmin edildi.
Saygılarımla
ZAFER ÖZCİVAN
Ekonomist
