Yaklaşık yedi aydan bu yana devam eden ve ne zaman biteceği belli olmayan Rusya-Ukrayna savaşının Avrupa ülkelerinde yarattığı ekonomik olumsuzluklar devam ediyor. Ukrayna’nın NATO üyeliğini kabul etmeyen Rusya’nın Ukrayna’ya saldırmasını başta ABD olmak üzere tüm Avrupa ülkeleri kabul etmedi ve Rusya’ya bir takım ekonomik yaptırımlar uygulamaya başladılar. Bunlardan en önemlisi Rusya’nın para birimi olan Rublenin uluslararası pazarda kullanımına engel olmak olarak gerçekleşti ve Ruble değer kaybetmeye başlamıştı. Bu duruma kendi yöntemleriyle Putin çözüm bulunca Ruble yeniden değer kazandı.

Bildiğiniz gibi Rusya dünyanın en çok doğalgaz rezervine sahip bir ülkedir ve bu durum Putin’in en büyük silahıdır. Avrupa ülkelerinin ekonomik yaptırımlarına karşılık, Putin Avrupa ülkelerine doğalgaz satışı yapmayacağını açıklamıştı.

Tüm bu olaylar gündemde iken Putin’den bize önemli bir teklif geldi; Avrupa’daki doğalgaz krizine değinen Putin, çözüm için Türkiye’yi işaret etti. Kuzey Akım gazını Karadeniz’e yönlendirebileceklerini söyleyen Putin, “Türkiye’de Avrupa için büyük bir doğalgaz merkezi kurabiliriz” açıklamasını yaptı.

Bu teklifin anlamını irdeleyecek olursak, doğalgaz fiyatları sürekli olarak yükseliyor olması bizim dış ticaret açığı vermemizdeki en büyük etkenlerden biri olan doğalgaza yaptığımız ödemeler gerçeğidir. Putin’in teklifi ise bizim için olumlu sonuçlar verme ihtimali son derece yüksektir. Bildiğiniz gibi diğer komşularımızla aramız iyi olmasa da Rusya ile ilişkilerimiz oldukça olumlu seyretmektedir. Yapılan teklif Avrupa’daki doğalgaz merkezinin Türkiye’ye gelmesi şeklinde yorumlanabilir. Müsiad enerji ve çevre sektör kurulu başkanı Altuğ Karakaş’ın da ifade ettiği üzere Kuzey Akım 1 boru hattı şu anda kapalı. 1 yıl kadar bu gazı veremeyeceğiz diyorlar. Kuzey Akım 2’ye sabotaj düzenlendi. Daha önce ABD kapalı olmasını istemişti. Hiç devreye alınmayan milyarlarca dolarlık yatırıma sabotaj düzenlendi. Kuzey Akım 1 ve 2 kapalı dolayısıyla doğal gaz geçişi sadece Türk Akım üzerinden oluyor.

Rusya diyor ki ‘Kuzey Akım 1, Kuzey Akım 2 ve Yamal Boru hattı olmak üzere tüm doğal gaz hatlarına alternatif olarak Türkiye’nin merkez olacağı bir hat öneriyoruz’ diyor. Bunun açıklaması şudur Avrupa ile Rusya arasında Türkiye’ye bir arabuluculuk, güven duyulan ülke, enerjide iki tarafın hem enerjiyi üreten ile tüketen güvenebileceği adres veriyor. Bu adres Türkiye.

Putin’in teklifinin kabul edilmesi durumunda Ruble ile ticaret yeniden yapılmaya başlayacak yani Ruble uluslararası pazarda kullanılacak. Öncelikle Avrupa birliğinin bu koşulları kabul etmesi gerekecek ve Avrupa ülkelerine doğalgaz verilecek. Ancak Avrupa ülkeleri liderleri Rusya’nın isteklerini kabul etmeyeceklerini kesin ifade ile belirtmekteler. Hal böyle iken Putin de geri adım atmayacağı kesinlik kazanınca aynen tahıl koridorunda olduğu gibi Türkiye’ye bir enerji koridoru biçilmiş durumda. Türkiye bir arabulucu ve enerji koridoru rolüne sürükleniyor.

Fiziksel anlamda bu merkezin Türkiye’ye kurulması demek ABD’nin istemediği Kuzey Akım 2, Rusya’nın kapattığı Kuzey Akım 1 ve Ukrayna’dan geçen boru hattının kapalı olmasıyla birlikte aslında yeni bir Türk Akım 2 modeli öneriliyor. Bu konu, sadece meselenin Türkiye’nin arabuluculuğu olması haricinde artık Avrupa ve bu bölgedeki doğal gazla ilgili borsa fiyatlamasının Türkiye üzerinden yapılması için bir gelecek açar şeklinde yorumlanmaktadır.

Proje gerçekleştiği taktirde doğalgaz fiyatları Hollanda’da değil Türkiye’de belirlenecek ve Türkiye, Avrupa, Afrika ve Asya arasında yeni bir enerji merkezi durumuna dönüşecek. Böylece Avrupa birliğinin önemli doğalgaz tedarikçisi ülkemiz olacaktır.

Mevcut durumda Batı hattı, Türk akım, Mavi akım hatlarının kapasitesinin arttırılması yönünden yeni bir çalışma yapılması gerekebilir. Çünkü Avrupa ülkeleri 155 milyar metreküp gaz ithal etmektedir. Yıllık ihtiyaç en az 100 milyar metreküpün üzerindedir. Dolayısıyla mevcut boru hatlarına birtakım ilaveler yapılması gerekeceği aşikardır. Putin’in ifadesine göre Avrupa’nın doğalgaz ihtiyacı Karadeniz’den geçeceği için yeni boru hattına ihtiyaç duyulacaktır.

EPİAŞ altyapıyı hazırlıyor. BU kadar büyük miktarda gazın Türkiye’den geçmesi durumunda ticari anlamda da Türkiye doğal gaz borsasına EPİAŞ üzerinden dönüşebilir. Dünyanın enerji konusundaki yeni popüler denizi Karadeniz olarak kullanılabilir.

AB-Türkiye sınırında kastedilen Türkiye toprakları içerisinde ama sınır olarak Türkiye’den AB’ye geçecek bir hattan söz ediliyor. Rusya diyor ki ‘Benden gaz almak istemiyorsunuz. Ben size 3. ülke öneriyorum. Gazı Türkiye’den alın. Biz ticarette Türkiye ile anlaşırız’ diyor. Böylece Avrupa bu kadar sert açıklamalara rağmen Rusya ile muhatap olmayacak Türkiye ile muhatap olacak. Ticaret Türkiye üzerinden gerçekleşmiş olacak.

Türkiye’den geçen her doğal gaz hattından milyarlarca dolar gelir elde ediyor. Ama serbest piyasada doğal gaz alım satımını Türkiye gerçekleştirdiği zaman ticaretten de ek geliri olacaktır. Bu işin borsasını oluşturmak dünya enerji piyasasında bizi önemli bir oyuncu haline getirecektir.

Türkiye kendi toprakları üzerinden kendi ticareti üzerinden ne kadar enerji bağlantısı sağlarsa güvenilir ülke olma pozisyonu o kadar artar. Güvenilir enerjide güvenilir ülke Türkiye pozisyonu artık belirginleşmiş olur.”

Rus liderin teklifine Türkiye’den ilk yanıtın Enerji Bakanı Dönmez ‘den geldiğini belirten Bloomberg, Türkiye’nin Putin’in önerisini değerlendireceğini yazdı.

Yunan Kathimerini gazetesi ‘Putin, Rusya’nın Kuzey Akım gazını Türkiye’deki gaz merkezi için Karadeniz’e gönderebileceğini söyledi’ başlıklı haberinde şu ifadelere yer verdi;

‘Moskova Enerji Haftası konferansında konuşan Putin, Rusya’nın gaz arzının coğrafyasını genişletmeye devam edeceğini ve aynı zamanda yerel para birimlerinde enerji arzı anlaşmaları yapmaya doğru ilerleyeceğini söyledi.’

Bir başka Yunan gazetesi Proto Thema ‘Putin, Türkiye’nin bir doğalgaz merkezine dönüşmesini memnuniyetle karşılıyor gibi görünüyor’ yorumunda bulundu.

Nikea Asia Putin’in Avrupa’ya gaz dağıtımları için alternatif bir merkez fikrini dile getirdiğinin altını çizdi ve şu değerlendirmede bulundu;

‘Rus lider gazı Karadeniz’e kaydırarak Türkiye’de Avrupa’nın en büyük gaz merkezini oluşturarak. Tabii ki ortaklarımız bununla ilgileniyorsa diyor.’

Yahoo News ise haberinde şu ifadelere yer verdi;

‘Putin geçtiğimiz günlerde yaptığı açıklamada, Rusya’nın hasarlı Kuzey Akım boru hatlarına yönelik tedarikleri Türkiye’de bir Avrupa gaz merkezi oluşturmak için Karadeniz’e yönlendirebileceğini söyledi’

Bu gelişmeyi ‘Rusya, Kuzey Akım 2 yoluyla Avrupa’ya gaz tedarikini sürdürmeye hazır’ başlığı ile okurlarına sunan India Today, haberinde ‘Putin Rusya’nın Türkiye’ye gaz ihracat kapasitesini artırabileceğini söyledi’ ifadesine yer verdi.

ZAFER ÖZCİVAN

Ekonomist