İlerlemeye rağmen AB genelinde kadınlar hâlâ erkeklerden yüzde 12 daha az kazanıyor. Euronews Business, Dünya Kadınlar Günü vesilesiyle Avrupa’daki cinsiyetler arası ücret farkını analiz ediyor.
Çok sayıda gösterge, kadınlar ve erkekler arasında süregelen ekonomik eşitsizlikleri vurguluyor ve veriler bu eşitsizlikleri inkâr edilemez bir şekilde görünür kılıyor. Dünya Ekonomik Forumu’nun 2023 Küresel Cinsiyet Uçurumu Raporu’nda, tüm bölgeler arasında en yüksek cinsiyet eşitliğine sahip olmasına rağmen Avrupa, zorluklarla boğuşmaya devam ediyor.
AB İstatistik Ofisi Eurostat’a göre 2023 yılında AB’de kadınlar erkeklerden yüzde 12 daha az kazandı. Bu da erkeklerin kazandığı her 100 Euro’ya karşılık kadınların sadece 88 euro kazandığı anlamına geliyor. AB’deki cinsiyete dayalı ücret farkı 2013 yılında yüzde 16’ydı.
Düzeltilmemiş cinsiyete dayalı ücret farkı faydalı bir göstergedir. “Erkeklerin ortalama brüt saatlik kazançlarının bir yüzdesi olarak ifade edilen kadın ve erkeklerin ortalama brüt saatlik kazançları arasındaki farktır”. Bu hesaplama 10 veya daha fazla çalışanı olan işletmeleri kapsamaktadır.
2023 yılında, düzeltilmemiş cinsiyete dayalı ücret farkı Lüksemburg’da yüzde -0,7 ile Letonya’da yüzde 19 arasında değişiyor.
Negatif bir oran, kadınların ortalama olarak erkeklerden daha fazla kazandığını gösteriyor.
Yüzdeler yerine miktarların gösterilmesi, erkeklerin kazandığı her 100 euro için kadınların ne kadar kazandığını anlamayı kolaylaştırabilir.
2023 yılında Letonya’da kadınlar erkeklerin kazandığı her 100 euro için sadece 81 euro kazanırken, bu ülkeyi Avusturya (82 euro) ve Çekya (82 euro) takip ediyor.
Aylık maaşlar açısından bakıldığında bu eşitsizlikler daha da önemli hale geliyor. Örneğin, Avusturya’da ortalama maaşın 2.000 euro olduğunu varsayarsak, kadınların her ay erkeklerden 360 euro daha az kazandığı düşünülebilir.
Kadınların (101 euro) erkeklerden (100 euro) daha fazla kazandığı tek ülke, Lüksemburg.
Belçika, İtalya ve Romanya’da da ücret farkı 5 Euro’dan az ve bu ülkeler Lüksemburg’dan sonra kadınlar için en iyi ülkeler arasında yer alıyor.
Avrupa’nın en büyük beş ekonomisi arasında, İtalya hariç, cinsiyetler arası ücret farkı önemini koruyor. Almanya 31 ülke arasında beşinci sırada yer alırken, kadınlar erkeklerin kazandığı her 100 Euro’ya karşılık sadece 82 euro kazanıyor. İngiltere’de bu rakam 86 euro, Fransa’da ise 88 Euro’dur.
İspanya 91 euro ile AB ortalamasının çok az altında kalırken, İtalya erkeklerin kazandığı her 100 Euro’ya karşılık kadınların 98 Euro kazandığı üçüncü en az farka sahip ülke.
Temel eğilimler incelendiğinde, Doğu ve Orta Avrupa ülkelerinde düzeltilmemiş cinsiyete dayalı ücret farklarının daha fazla olduğu görülüyor. Buna karşılık, İtalya, İspanya ve Portekiz gibi Güney Avrupa ülkeleri en düşük eşitsizlik oranlarına sahip.
Finlandiya, Danimarka ve Norveç’in AB ortalamasının üzerinde olduğu İskandinav ülkeleri de önemli cinsiyete dayalı ücret farklılıkları göstermeye devam ediyor. Cinsiyet eşitliği konusundaki güçlü itibarları göz önüne alındığında bu durum sürpriz olabilir.
Kadınlar neden erkeklerden daha az kazanıyor?
Avrupa Komisyonu cinsiyete dayalı ücret farkının dört ana nedeni olduğunu belirtiyor.
Kadınların düşük ücretli sektörlerde aşırı temsili: Komisyon, cinsiyete dayalı ücret farkının yaklaşık yüzde 24’ünün sektörel ayrıma bağlı olduğunu, yani kadınların bakım, sağlık ve eğitim gibi daha düşük ücretli sektörlerde çalışma olasılığının daha yüksek olduğunu vurguluyor. Kadınların hâkim olduğu işlere genellikle sistematik olarak değer verilmiyor.
Ücretli ve ücretsiz işlerin eşitsiz dağılımı: Kadınlar erkeklere kıyasla haftada daha fazla saat çalışma eğiliminde. Ancak kadınlar, bakım ve ev işleri gibi ücretsiz işlere daha fazla zaman ayırıyor.
AB’de, kadınların aradaki farkı telafi edebilmeleri için 1,5 ay daha fazla çalışmaları gerekiyor.
Avrupa Komisyonu
Cam tavan: Hiyerarşideki konum, kazançları önemli ölçüde etkiliyor ve kadınlar üst düzey liderlik rollerinde büyük ölçüde yetersiz temsil ediliyor. Örneğin, büyük şirketlerin CEO’larının onda birinden daha azı kadın.
Bir başka örnek de medya sektöründen geliyor. Oxford Üniversitesi Reuters Enstitüsü tarafından yapılan bir araştırma, 2025 yılında 240 medya kuruluşundaki 171 üst düzey editörün yalnızca yüzde 27’sinin kadın olduğunu ortaya koyuyor. Bu durum, analiz edilen 12 pazarda gazetecilerin ortalama yüzde 40’ını kadınların oluşturmasına rağmen gerçekleşiyor.
Ücret ayrımcılığı: Bazı durumlarda kadınlar aynı işi ya da eşit değerde bir işi yaptıklarında erkeklerden daha az kazanmaya devam ediyor.
Komisyon ayrıca, AB’deki cinsiyete dayalı ücret farkının büyük bölümünün açıklanamadığını tespit etti. Bu fark eğitim, meslek, çalışma saatleri ya da kişinin istihdam edildiği ekonomik sektör gibi faktörlere bağlanamamaktadır.
Komisyon, “Ücretlerde daha fazla şeffaflık, eşit iş için cinsiyete dayalı haksız ücret farklılıklarının ortaya çıkarılmasına yardımcı olacaktır” çağrısında bulundu.
AB’nin Ücret Şeffaflığı Direktifi, bu sorunları kapsamlı bir şekilde ele almayı amaçlıyor.
İstihdam oranı da toplumsal cinsiyet eşitliğinin önemli bir göstergesi. Büyük eşitsizlikler de hâlâ mevcut.
İstihdam oranı, 32 ülkenin tamamında erkekler için daha yüksek
32 Avrupa ülkesi (AB, EFTA ve AB’ye aday ülkeler) arasında, 2024’ün üçüncü çeyreğinde erkekler kadınlardan daha yüksek istihdam oranına sahip.
AB ortalaması, erkekler için yüzde 80,9 ve kadınlar için yüzde 70,9 olup 10 puanlık (pp) bir farkı yansıtıyor.
Türkiye ise kadınlar aleyhine 38 puanlık istihdam farkıyla aykırı bir ülke olarak öne çıkıyor.
Benzer şekilde, İtalya, Yunanistan ve Romanya’da bu fark yüzde 18 puanı aşıyor.
(Yukarıdaki yazı Euronews sitesinden alınmıştır.)
ZAFER ÖZCİVAN
Ekonomist-Yazar