Barınma toplumun en önemli ihtiyaçlarından biridir ve her vatandaş bir ev sahibi olmak için yıllarca gece gündüz çalışır. Ancak günümüzde ev sahipliği bir tarafa kiracı olma bile dar ve sabit gelirliler için en önemli problemlerden biri durumuna gelmiştir.

Konut fiyatlarının ve inşaat malzeme fiyatlarının sürekli artması, yabancılara 400000 dolarlık gayrimenkul almaları karşılığında vatandaşlık verilmesi, şubat ayında yaşadığımız, yüzyılın felaketi olarak tarihe geçen deprem olayı, sığınmacı ve göçmenlerin yurdumuza akın etmesi gibi nedenler ülkemizde barınma sorununu ön plana çıkarmıştır. Özellikle büyük şehirlerde yaşayan vatandaşlarımız koşulların zorluğu nedeniyle başka il ve ilçelere göç etmeye başlamışlardır. Bir başka konu da Rusya-Ukrayna savaşı, Avrupa da gaz sıkıntısı gibi sebeplerle yabancıların özellikle güney bölgelerimize gelmesidir. En fazla Antalya’da konut ve kira fiyatları astronomik rakamlara ulaşmıştır. Öte yandan bankalardan alınabilecek kredi faiz oranları oldukça yüksek olduğundan ev sahipliği oranım azalmaktadır.

Euronews haber sitesinde yayınlanan habere göre ülkemizde 2006 da yüzde 60,9 seviyesinde olan ev sahipliği oranı 2014’den bugüne kadar her yıl gerilemiştir.

Türkiye’de konut ve kira fiyatları son yıllarda rekor seviyelere yükseldi. İnşa edilen konut sayısında yaşanan artışa rağmen kendi konutunda oturanların oranı son sekiz yıldan bu yana aralıksız düşüyor. Kirada oturanların oranı ise son 10 yıldan bu yana her yıl yükseliyor.

Kiraya ilişkin verilerin toplanmaya başladığı 2006’da kirada oturanların oranı yüzde 23,5’di. Bu oran 2012’de yüzde 20,9’a kadar düştü. Ancak 2012’den bu yana her sene kiracı oranı yükseliyor. 2018’da yüzde 25’i aşan kiracı oranı 2022 yılında yüzde 27,2 oldu.

Kaynak: TÜİK (*Lojman, düşük kirada veya ücretsiz oturanlar dahil değil)

2012 yılında her 100 kişiden yaklaşık 21’i kiracıydı. 2022’de ise her 100 kişiden yaklaşık 27 kişi kiracı durumda. Bu da her 100 kişiden 6’sının daha kiracı ordusuna katıldığını gösteriyor. Aslında bu sayı 6’dan biraz daha yüksek çünkü artış yüzde 6,3 puan.

Kaynak: TÜİK

2006’da ev sahibi oranı yüzde 60,9 seviyesindeydi. Bu oran 2014’te yüzde 61,1’e kadar yükseldi. 2014’ten bu yana ise ev sahibi oranı her sene geriledi. 2022’de kendi evinde oturanların oranı yüzde 56,7 oldu.

2012’da her 100 kişiden yaklaşık 61 kişi ev sahibi iken bu oran 2022’de yaklaşık 57 oldu. Bu da son 10 senede her 100 kişiden 4’ü artık kendi evinde oturmadığını gösteriyor. Düşüş oranı yüzde 3,9 puan. Son 8 senedeki düşüş oranı ise yüzde 4,4 puan.

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) verilerine göre konut fiyat endeksinde yıllık artış 2022 yılının eylül ayında yüzde 189’u aştı.

Kaynak: TCMB

2011 yılının başından bu yana konut fiyatlarında yıllık artış oranı ilk kez 2020 yılının nisan ayında yüzde 20’yi aştı. Yeni ekonomi modeline geçilmesiyle konut fiyatları hızla artışa geçti. Son verinin açıklandığı Mart 2023’de konut fiyatlarında yıllık artış oranı yüzde 133 oldu.

ZAFER ÖZCİVAN

Ekonomist