Ülkemizde uzun yıllardan bu yana tartışılan ve sürekli gündemde olan konulardan biri de asgari ücrettir. İşveren tarafının ve işçi temsilcilerinin ortak noktada buluşmasıyla ortaya çıkan asgari ücret, her yıl aralık ayında bir yıl için arttırılırken 2022 yılında yüksek seyreden enflasyon nedeniyle temmuz ayında ek zam yapılma gereği duyulmuştur. Ancak 2022 başında ve ortasında en büyük oranda zam yapılmasına rağmen enflasyon yüksekliği nedeniyle kısa sürede eriyip gitti.
Özellikle dar ve orta gelirli ailelerin yanında en çok emekli kesim ile asgari ücretle çalışanların etkilendiği alım gücü her geçen gün düşme eğilimindedir.2023 yılı için 8506 TL net olarak karar verilen asgari ücretin işverene maliyeti 11000 TL civarındadır. Bu rakam çalışan açısından bakıldığında az olduğu bir gerçektir. Çünkü İstanbul’da ortalama kira 7500 TL ye yükselmiştir.
Avrupa’da asgari ücrette en büyük artış Türkiye’de oldu. Aralık 2020’den bu yana Türkiye’de gerçek asgari ücret yüzde 25 yükselirken, Avrupa’daki 19 ülkeden 15’inde düştü.
21 aylık dönemde gerçek asgari ücretin en çok değiştiği ülke de yine Türkiye oldu. Bunun sebebi enflasyonun hızla yükselmesi. Grafiklerde de görüldüğü gibi enflasyonun rekor seviyelere yükselmesi, asgari ücretin değerini de en aşağılara çekti. Yapılan maaş zamlarıyla asgari ücretteki reel artışta da yine sert yükselişler oldu.
Gerçek asgari ücret, enflasyonun dikkate alınmasıyla hesaplanıyor.
Nominal ücret ise emekçinin aldığı aylık miktarı. Yani enflasyonunun ve alım gücünün hesaba katılmadığı maaş.
Buna göre Aralık 2020’de gerçek asgari ücret ve nominal asgari ücret Avrupa ülkelerinde 100 puana eşitleniyor. Eylül 2022’ye gelindiğinde Türkiye’de nominal asgari ücret 258,4’e ulaşıyor. Gerçek asgari ücret ise 124,6 oluyor. Bu ne demek? Asgari ücret bu 21 aylık dönemde nominal olarak yüzde 158 artarken gerçek asgari ücret yüzde 24,6 yükselmiş.
Aslında Türkiye asgari ücretin Avrupa’da en düşük olduğu ülkelerden. AB İstatistik Ofisi Eurostat verilerine göre 2022’nin ikinci yarısında Türkiye’de brüt aylık asgari ücret 374 Euro. Türkiye 26 ülke arasında sondan üçüncü sırada.
Satın alma gücüne bakıldığında Türkiye’nin durumu daha iyiydi. Ancak Türk lirasının döviz kuru karşısında hızla değer kaybetmesi üzerine Eurostat Türkiye’de asgari ücretin satın alma gücü verilerini sistemden kaldırdı
Türkiye’de son dönemde asgari ücrete yılda bir defa zam geliyordu. Ancak bu durum 2022 ortasında değişti ve asgari ücret önemli oranda yükseldi. Sene ortasında zam gelmesinin sebebi ise Türkiye’de yıllık enflasyonun yüzde 80’lere dayanması oldu. Asgari ücrete zam gelmesine rağmen işçinin aldığı fark enflasyon karşısında hızla eriyordu.
Ekonomik Kalkınma ve İş birliği Örgütü’nün Aralık 2020-Eylül 2022 arasını kapsayan verilerine göre, gerçek asgari ücretin Avrupa’da en çok artığı ülke Türkiye oldu.
Kaynak: OECD • (*Enflasyon dikkate alındığında)
19 Avrupa ülkesine bakıldığında Türkiye dışında gerçek asgari ücret Fransa (yüzde 1,5), Belçika (yüzde 1,1) ve Slovenya’da (yüzde 0,6) arttı. Diğer ülkelerde nominal asgari ücret yükselmesine rağmen hepsinde gerçek asgari ücret düştü. Gerçek asgari ücret Hollanda’da 100’den 88,9’a; İspanya’da 93,8’e; Almanya’da 97,4’e ve İngiltere’de 97,5’e geriledi.
Aynı veriden gerçek asgari ücretin Eylül 2022 itibariyle son 1 yılda ne kadar değiştiğini görmek de mümkün. Türkiye’de yüzde 15,9 artışa rağmen 16 ülkede düştü.
Kaynak: OECD (Aralık 2020=100) • (Enflasyon dikkate alındığında)
Gerçek asgari ücret son 1 yılda Almanya’da yüzde 1, İngiltere’de yüzde 2 ve Hollanda’da yüzde 9,8 düştü. Bu durumda Avrupa’da hızla yükselen enflasyon etkili oldu ancak Türkiye’ye göre oldukça düşük seyrediyor.
Gerçek asgari ücretin Aralık 2020’den Eylül 2022’ye kadar aylık değişimlerine baktığımızda Türkiye’nin dibi görmesine rağmen zirveye tutunduğu ortaya çıkıyor. Grafikte Türkiye’nin sürekli değişen konum ve puanı dikkat çekiyor. Bunun sebebi hızla yükselen enflasyon ile Ocak 2021, Ocak 2022 ve Temmuz 2022’de asgari ücrete gelen büyük zamlar.
Mayıs 2022’de Türkiye’nin puanı 88’e kadar düşerek tüm ülkeler içinde 21 aylık dönemdeki en düşük değer oluyor. 88 puan şu demek: Aralık 2020’de 100 lira olan gerçek asgari ücret iki defa ciddi zam gelmesine rağmen Mayıs 2022’de 88 liraya kadar geriledi.
Kaynak: : OECD • (*Enflasyon dikkate alındığında)
Mayıs 2022’de Türkiye’nin puanı 88’e kadar düşerek tüm ülkeler içinde 21 aylık dönemdeki en düşük değer oluyor. 88 puan şu demek: Aralık 2020’de 100 lira olan gerçek asgari ücret iki defa ciddi zam gelmesine rağmen Mayıs 2022’de 88 liraya kadar geriledi.
Kaynak: TÜİK (Aralık 2019=100) • (Enflasyon dikkate alındığında)
Kaynak:Euronews
ZAFER ÖZCİVAN
Ekonomist
