Siyasi partilere 1965 yılından bu yana aldıkları oy oranına göre hazine desteği sağlanmaktadır.1965 yılına kadar siyasi partiler gayrimenkul gelirleri, aidat bağış gibi gelirlerle yetinmek zorunda idi. Ancak toplanan bu gelirlerin finansman açısından yetersiz kalması göz önüne alınarak hazine desteği verilmesi yasa ile kabul edildi. Siyasi partiler yasasına göre barajı geçen siyasi partiler, yıllık genel bütçe gelirleri toplamının 5000 de 2 si kadar hazine yardımı almaktadır. Ayrıca %3 den fazla oy alan partiler de barajı geçen partiler arasında en düşük oya sahip partinin aldığı yardımla orantılı olarak yardım alabiliyor. Ayrıca 5000 de 2’lik oran genel seçimlerin olduğu yıllarda 3 kat, yerel seçimlerin olduğu yıllarda ise 2 kat yükseliyor.
Kaynak. Türkiye Raporu
Yukarıda tabloda siyasi partilere verilen hazine yardımı dolar olarak toplam 703 milyon dolardır.
2024 yılı bütçesinin 16 Ekim günü Cumhurbaşkanı yardımcısı Sn. Cevdet Yılmaz tarafından sunulmasıyla birlikte önümüzdeki yıl partilerin alacakları hazine yardımları da belli oldu. Buna göre; ocak ayında AK Parti’ye 1 milyar 329 milyon lira, CHP’ye 946 milyon lira, MHP’ye 376 milyon lira, İYİ Parti’ye 361 milyon lira, Yeşil Sol Parti’ye de 329 milyon lira olmak üzere toplam 3 milyar 341 milyon lira hazine yardımı yapılacak.
Kanun gereği hazine yardımı yerel seçimin olduğu yıllarda normal yardımın 2 katı, milletvekili seçiminin yapıldığı yıllarda ise 3 katı olarak ödenmektedir. Bu sebeple Yüksek Seçim Kurulunun yerel seçim takvimini açıklama tarihi baz alınarak beş siyasi partiye 10 gün içinde ocak ayındaki tutar kadar daha hazine yardımı yapılacak.
Bilindiği üzere ittifak yaparak seçimlere giren ve özellikle CHP’den seçilen 39 milletvekili partilerine döndüler ve CHP’nin milletvekili azalmasına rağmen alacağı yardım azalmayacak.
Kanuna göre, barajı aşamayan ancak yüzde 3’ün üzerinde oy alan siyasi partilere de en düşük hazine yardımı alan partiye yapılanla orantılı olarak yardım yapılıyor. Yeniden Refah Partisi yüzde 2,80’de kaldığı için bu şekilde yapılacak hazine yardımını kıl payı farkla kaçırdı. YRP 0,20 puan daha oy alsaydı hazineden gelecek yıl toplam 209 milyon lira yardım alabilecekti.
1965 yılında çıkan ve yukarıda detaylarını anlatmaya çalıştığım yasa, günümüz koşullarına göre yeniden ele alınmalı, günün koşullarına göre değiştirilmelidir.
Günümüz meclisinde 600 milletvekili görev yapmaktadır. Partilere göre dağılım ise AKP=268, CHP=169, HDP=57, MHP=50, İP=43, YRP=5, TİP=4 şeklindedir. Milletvekili maaşı ise (tanınan sosyal haklar hariç) 73379 TL dir. Yani en düşük emekli maaşının 10 katı kadardır.
Bir ayda milletvekillerine verilen maaş tutarı toplam 43733884 TL dir. Siyasi partilere hazineden yapılan yardımlar yerine milletvekilleri maaşlarının yarısını partilerine bağışlarlarsa hem ekonomiye katkıları olacak hem de partilerine destek olacaklardır. Alınan yardımlar genel olarak gördüğümüz veya izlediğimiz kadarıyla seçim dönemlerinde mitingler, geziler, flama ve bayraklara harcanmakta, araç kiralama ile oy toplamak için sesli müzik çalmakta kullanılmaktadır. İletişim araçlarının yoğun olduğu günümüzde bırakın diğer faktörleri miting yapmaya bile gerek yoktur ve mitinglerin faydası olup olmadığı tartışma konusudur. Çünkü başta TV olmak üzere sosyal medya kullanılarak hedef kitleye mesajlar verilmektedir. Kaldı ki bazı vekillerimizin eski işleri devam etmekte, bazı vekillerimiz de birkaç yerde görev yapmakta ve doğal olarak kazanç elde etmektedir. Yani maaşların yarısı bağışlanmakla pek kaybı olmayacağı aşikardır.
Günümüzde ek kaynak için ülkelere ziyaret yapan maliye bakanımızın gayretleri hepimiz tarafından bilinmektedir. Bazı kaynakları da kendimiz yapmak zorundayız. Öte yandan 2024 bütçesinde vergi muafiyeti de önemli bir tutardır.
Emeklilerimizin yoksullaşmaya devam ettiği içinde bulunduğumuz dönemde bir takım tasarruf tedbirleri almamız kaçınılmazdır.
ZAFER ÖZCİVAN
Ekonomist-Yazar
