Yaklaşık bir yıldan bu yana devam eden yüksek enflasyon, döviz kurları, alım gücü paritesi düşüklüğü gibi ekonomik olaylar gündemde kalmaya devam ediyor. Bu tür olumsuzluklardan en çok etkilenen kesim şüphesiz ki dar ve sabit gelirli vatandaşlarımızdır.
Geleceğe her konuda olduğu gibi ümitle bakmak hepimizin ortak dileğidir ve bir yıldan bu yana ümitlerimiz maalesef gerçekleşmedi. Ağustos ayında tek ümit verici gelişme TÜİK in açıkladığı enflasyon oranlarında az da olsa gördüğümüz enflasyon oranlarının düşmesidir. Ancak önümüzdeki süreç için yüksek enflasyon riski devam ediyor. Çünkü ÜFE ile TÜFE arasında büyük fark sürmektedir. Bunun anlamı ise üretim maliyetlerindeki girdi fiyat artışlarının tüketici fiyatlarına yansımadığı, önümüzdeki dönemde yansımaların zorunlu olduğu gerekçesiyle enflasyonun yüksek seyretmeye devam edeceği gerçeğidir.
Sonbahar geldi okullar açıldı ve kış da arkasından gelecek. Bu yıl sonbahar ve kış ayları ekonomik olarak zor geçeceğini tahmin etmek abartı olmayacaktır. Yılbaşından bu yana iğneden ipliğe gelen ve ardı arkası kesilmeyen zamlar vatandaş olarak hepimizin aile bütçelerimizi alt üst etti. Artık tüketim alışkanlıklarımız değişti, harcamaları kısmak, ihtiyaçlarımızı ertelemek zorunda kalmamızın yanında evimizde işyerlerimizde tasarruf yöntemleri aramaya ve uygulamaya başladık ve devam ediyoruz.
Geçtiğimiz günlerde okullar açıldı. Kırtasiye ve diğer okul malzemelerinde gelen zam oranları %150 civarındadır. Dar ve sabit gelirliler için çocuk okutmak epeyce zorlaşmıştır. Özel okullarda ise yaklaşık aynı oranlarda fiyat artışı olmuştur. Servis ücretleri ise ayrı bir problem olarak aileleri düşündürmekte, hatta bazı aileler çocuklarını yaya götürüp getirerek servis ücreti ödeyemediklerini açıklamışlardır.
Yaklaşan kış mevsiminin gelmesiyle birlikte hepimizin en başta ısınma sorunu gündeme gelecek. Birçok aile doğalgaza yapılan zamlar nedeniyle tasarruf etmek için soba yakmayı tercih edeceklerini beyan etmektedir. Hükümetin doğalgaz bedelinin %80 ini sübvanse etmesine rağmen ısınma bedeli aile bütçelerini zorlamaktadır. Öte yandan odun ve kömür fiyatları yaklaşık %400 oranında artmış soba kurmanın maliyeti ise 3000 TL. civarındadır. Son bir yılda ise doğalgaz fiyatlar %111 oranında artmıştır. Öte yandan sobanın kış için yakacak maliyeti 25-30 bin TL’yi bulacaktır.
Bir diğer konu Rusya’nın doğalgazı kesmesi nedeniyle Avrupa ülkelerinde oluşabilecek doğalgaz sıkıntısının ülkemize yansımasıdır. Bizim doğalgaz sıkıntımız olmadığı Sn. Cumhurbaşkanı ve maliye ve hazine bakanımız tarafından açıklandı. Özellikle Avrupa’da bulunan tarım ülkeleri seraları ısıtmak için doğalgaz kullanmaktadır. Doğalgaz gelmeyince doğal olarak sebze ve meyve yetişmeyecek ve ithal etmek zorunda kalacaklardır. Yapılacak olan ithalatın önemli bir kısmı ülkemizden yapılacağı için sebze ve meyve fiyatları bizde yükselecektir. Çünkü sebze ve meyve üretiminin önemli miktarı ihracata gideceği için ürün kıtlığı olmasa da sıkıntılı bir kış dönemi yaşayabiliriz. Arz talep kanununa göre sebze ve meyvenin arzı az olacağından fiyatları da yükselecektir ve bize enflasyon olarak yansıyacaktır.
Sebze meyve fiyatları üretimin artacağı gerçeğiyle yaz aylarında fiyatların gerileyeceğini tahmin etmiştik ama bu tahmin beklenen şekilde olmadı. Bazı ürünlerde az da olsa fiyat gerilemesi görüldü ama yeterli olmadı. Yüksek enflasyon nedeniyle dar ve sabit gelirli vatandaşların özellikle gıda ürünlerine ulaşması bir hayli zordu ve günümüzde de gıda ulaşımı sorunu gündemdedir. Bazı vatandaşlarımız tane ile sebze meyve alarak günü kurtarmaya çalışmaktadır. Bir başka konu da eylül ayı başında yapılan elektrik ve doğalgaz zamlarının enflasyon oranlarına yansımasıdır. Dileriz başka ürünlerin fiyatları düşer de enflasyon da yüksek çıkmaz ama zor gözüküyor.
Öte yandan kışlık kıyafet fiyatları da zamlardan nasibini almış gözüküyor. Yani okul mastrafları, ısınma konusu, kıyafet gibi kış için gerekli ürünlerin tamamı astronomik şekilde zam almıştır. Aşağıda bazı ürünlere bir yılda bir yılda gelen zamları görebilirsiniz.
ÜRÜN 2021 EYLÜL FİYATI 2022 EYLÜL FİYATI ARTIŞ (%)
Erkek kaban 369,05 1099,99 198
Erkek mont 280,99 999,66 255,7
Erkek bot 233,81 1049,99 349
Kadın kaban 290,18 1033,32 256
Kadın kazak 80,87 413,32 411
Kadın pantolon 134,07 566,33 322,4
Kadın bot 193,89 849,99 338,3
Çocuk kaban 180,27 633,32 251,3
Çocuk kazak 51,08 144,99 183,8
Çocuk bot 119,62 374,99 213,4
Odun 893,87 2500 179,6
Kömür 1677,75 4012 139
İthal kömür (Ort.) 2800 7360 162,8
Tüp gaz 137,81 335 143
Soba 563,49 2000 254,9
Yukarıdaki bilgilerde görüldüğü üzere kış gereçlerinin tamamına bakıldığında ortalama %200 gibi yüksek oranda zam gelmiştir. Bu da gösteriyor ki özellikle dar ve sabit gelirliler için bu kış epeyce zor geçecek.
ZAFER ÖZCİVAN
Ekonomist
