2023 yılı başından bu yana enflasyon oranları baz etkisiyle azalma eğilimine girmişti ve mayıstan sonra baz etkisinin bitmesiyle birlikte yükselişe geçebileceği tahmin edilmekteydi. Fakat mayıs ayında hiç birimizin tahmin edemeyeceği bir gelişme ile enflasyon oranları düştü. Yıllık enflasyon Aralık 2021’den bu bugüne kadar ilk defa %40 ın altına düştü. Aralık 2021 de TÜFE %36,08, ÜFE ise Mayıs 2021 de %38,33 olmuştu.
Bilindiği üzere seçim öncesinde Karadeniz’de doğalgaz bulunduğu için bir ay süreyle tüm doğalgaz bedelinin devlet tarafından karşılanacağı vatandaştan ücret alınmayacağı, bir yıl boyunca da evlerde kullanılan doğalgaz bedelinden %25 indirim yapılacağı kamuoyu ile paylaşılmıştı. Bizler de bu haberi sevinçle karşılamış, mayıs ayında az da olsa doğalgazı bedava kullanacağımızı öğrenmiştik ve gerçekten gelen doğalgaz faturalarında tutarın devlet tarafından karşılanacağı belirtiliyordu.
Geldiğimiz noktada mayıs ayı enflasyon hesabı yapılırken doğalgaz fiyat artışının sıfır olduğu kabul edilerek enflasyona yansıması da olmadı ve enflasyon kendiliğinden düştü ve aşağı yönlü hareket devam etti. Yani doğalgaz fiyat artışı TÜİK tarafından dikkate alınmadı. Önümüzdeki haziran ayında da doğalgaz tüketimi son derece az olacağı için ve yaz sebzelerinin fiyatı azalacağı tahmin edildiği için enflasyona etkisi de devam edecektir.
Ancak temmuz ayında asgari maaş ve ücretlilere bildiğiniz gibi yılın ikinci zammı enflasyon oranları baz alınarak yapılacak ve enflasyon oranları düşük çıkacağı için maaşlara gelen zam da düşük oranlı olacaktır.
Bu durumda bedava kullandığımız doğalgaz bedelini maaşlara gelecek zamdan düşerek belki de fazlasıyla ödemiş olacağız. Yılın ikinci zam oranına gelecek olursak son altı ayın enflasyon oranı baz alındığı için yaklaşık %15 civarında olacaktır. Çünkü yılbaşından haziran ayı sonuna kadar TÜİK’e göre enflasyon oranı bu rakam kadar çıkacaktır.
2023 yılı mayıs ayına ait enflasyon rakamları TÜİK tarafından açıklandı. Buna göre;
TÜFE ÜFE
Bir önceki aya göre 0,04 0,65
Bir önceki yılın aralık ayına göre 15,26 7,81
Bir önceki yılın aynı ayına göre 39,54 40,76
12 aylık ortalamalara göre 63,72 95,8
Olarak gerçekleşti.
Öte yandan ekonomi bilim insanlarının oluşturduğu enflasyon araştırma grubu (ENAG) na göre aylık %7.35, yıllık %109,01, Ocak mayıs döneminde de %38,96 olarak verildi. Ayrıca mayıs ayında enflasyon oranı sıfır kabul edildiğinde aylık enflasyon %5.68,12 aylık enflasyon %105,45, ocak mayıs enflasyonu ise %36,59 olarak hesaplandı.
Devrimci işçi sendikaları konfederasyonu (DİS-AR) ise ortalama gıda enflasyonu %52,5, emeklilerde ise enflasyon oranını %66,9 olarak ilan etti.
Yukarıdaki enflasyon oranlarına bakıldığında TÜİK in verilerine güven olmadığı, gerçek enflasyonun halkın yaşadığı oranda olduğu kesindir. TÜİK’e göre mayıs ayında fiyatlar %0,04 oranında artmış yani neredeyse hiçbir ürüne zam gelmemiş gözüküyor. Hâlbuki yaşadığımız enflasyon oranının TÜİK in en az iki katı kadar olduğu aşikardır. Hesaplar bu şekilde yapıldığı zaman işçinin ve ücretlinin maaşına olumsuz etki yapacağından adaletsiz bir durum ortaya çıkacağı kesindir.
Ana harcama grupları itibarıyla mayıs ayında bir önceki aya göre en yüksek düşüş gösteren ana grup yüzde -13,79 ile konut oldu. Söz konusu ana grupta enerji harcamaları da yer alıyor. Dolayısıyla doğalgazda daha önce açıklandığı gibi ‘sıfır fiyat’ ile hesaplama yapıldığı için bu grupta sert düşüş yaşandı.
Buna karşılık, 2023 yılı mayıs ayında bir önceki aya göre artışın en yüksek olduğu ana grup ise yüzde 9,85 ile giyim ve ayakkabı oldu.
EANAG a göre ise ana harcama gruplarına göre enflasyon oranı aşağıdaki gibidir.
Mayıs 2023 verisiyle beraber üretici ve tüketici enflasyonu arasındaki fark 1.17 puana geriledi. Söz konusu fark son olarak Ağustos 2020’de tüketici enflasyonu lehine kaydedilmişti. Eylül 2020 itibarıyla ise üretici enflasyonu tüketici enflasyonunun 2,5 puan üzerine çıktı. Ekim 2022’de 72,18 puanla zirveye çıktı. Üretici fiyatlarındaki artış zamanla tüketiciye yansıdığı için Yİ-ÜFE’deki gelişmeler belli ölçekte TÜFE’nin seyri için öncü gösterge olarak kabul ediliyor
Aşağıdaki tabloda ise TÜİK in yayınladığı raporda doğalgaz birim fiyatının 5,72 liradan mayısta sıfır liraya gerilediği görülmektedir.
28 mayısta yapılan cumhurbaşkanlığı seçimlerinden sonra yeni kabine kuruldu ve hazine ve maliye bakanlığına yeni bir isim geldi. Yeni bakan ilk demecinde ekonomide rasyonel (akılcı) politikalar izleneceğini kamuoyu ile paylaştı. Demek ki şimdiye kadar uygulanan politikaların resmi olmadığı görüşü hâkim oldu. Öte yandan döviz kurları da yaklaşık %5 oranında yükseldi. Daha da ötesi önümüzdeki süreçte ek bütçe gereksinimi doğabilir. Bu da zam ve vergi artışı olacağı anlamına gelecektir
ZAFER ÖZCİVAN
Ekonomist – Yazar
