Yolsuzluk, doğrudan veya dolaylı olarak, görevini kötüye kullanarak kendine menfaat sağlamak olarak kısaca tanımlanabilir. Yolsuzluk sadece yüksek derecede görevlilerin değil, en alt kademelerde bulunan görevlilerin de yapabileceği bir eylemdir. DÜ eylem yalnızca fiili değil sözle bile yapıldığında yolsuzluk olağan kabul edilir.

Yolsuzluk genellikle bulundukları konum gereği, maddi çıkar sağlamak daha açık bir ifade ile hakketmedikleri parayı elde etmek için gerçekleşir. Örneğin bir şirketin satın alma müdürü alım yaptığı işletme ile anlaşarak komisyon alması bir yolsuzluktur, bir satış elemanının ucuz mal satarak şirketini zarara uğratması bir yolsuzluktur. Bu tür yolsuzluklar yakalanma riski az olan işlemlerde daha çok görülür. Yolsuzluğun nedenleri aşağıdaki şekilde sıralanabilir;

  • Belirsiz, karmaşık ve sık değişen kanun ve yönetmelikler.
  • Kanun ve yönetmeliklerin yetersiz, tutarsız ve adaletsiz bir şekilde uygulanması.
  • Kamu sektörü veya özel sektör karar mercilerinde şeffaflık ve hesap verebilirlik eksikliği.
  • Bir pazarda rekabet yokluğu.
  • Ürün ve hizmetlerin yüksek değerine kıyasla düşük kamu veya özel sektör ücretleri.

Küçük işletmelerde yolsuzluğun temel nedeni geçim sıkıntısı çeken personelin düşük maaşla çalıştırılmasıdır.

Türk ceza kanununa göre rüşvet almak da rüşvet vermek de suç sayılmaktadır. Ceza uygulamasına göre, memur sayılan birinin yapmak zorunda olduğu bir işi yerine getirmek için maddi çıkar sağlaması “rüşvet” sayıldığı gibi, yasal olarak yapmaması gereken bir işi maddi bir çıkar karşılığı yapması da rüşvet suçu sayılır.

Yolsuzluk kelimesini sık sık yazılı ve görsel basında izliyoruz. Özellikle muhalefet partilerinin seçim vaatlerinin başında yolsuzluğu önlemek gelmektedir.

Karar gazetesinden aldığım yolsuzluk algı endeksi araştırması aşağıdaki gibidir.

Uluslararası Şeffaflık Örgütü’nün 2022 Yolsuzluk Algı Endeksi’nde 180 ülke arasında 101. sırada yer alan Türkiye, 2013’ten bu yana 48 basamak geriledi. Buna göre Türkiye, son 10 yılın en düşük puanını aldı. Türkiye 2020 Endeksi’nde yolsuzluk algısında 40 puanla 180 ülke arasında 86’ncı sırada yer alıyordu.

Uluslararası Şeffaflık Örgütü’nün (Transparanca International) 2022 Yolsuzluk Algı Endeksi açıklandı. Türkiye, 36 puanla endekste yer alan 180 ülke arasında 101. sırada yer aldı. Açıklanan endeksle birlikte Türkiye, son 10 yılın en düşük puanını almış oldu.

 

Türkiye geçen yıl açıklanan 2021 yılına ait endekste, 38 puanla 96. sırada yer almıştı. Buna göre Türkiye son bir yılda iki puan kaybederken ülke sıralamasında beş basamak daha geriledi.

Yolsuzluk Algı Endeksi’nde, Danimarka 90 puanla birinci, Yeni Zelanda ve Finlandiya 87 puanla ikinci ve üçüncü, 84 puanla Norveç dördüncü, 83 puanla ise İsveç ve Singapur beşinci ve altıncı sırada yer aldı.

2013 yılına ait endekste 50 puanla dünya genelinde 53′üncü sırada yer alan Türkiye, 10 yılda 48 basamak birden düştü. Bu aynı zamanda endeks açıklandığından bu yana Türkiye’nin aldığı en düşük puan oldu.

Türkiye, endeksin ilk açıklandığı 2012’de 49 puanla 54. sırada yer alıyordu.

2013 yılından itibaren düzenli bir düşüş grafiği sergileyen Türkiye, 9 yılda 14 puan kaybederek 48 sıra gerilemiştir.

Geçen yıl Türkiye ile aynı puanı paylaşan Sahra-Altı Afrika’da küçük bir krallık olan Lesoto, son bir yılda Türkiye’nin bir basamak üzerine çıkarken Arjantin ve Brezilya Türkiye’den iki basamak yükseldi. Türkiye sahip olduğu 36 puanla ayrıca Kosova, Kolombiya, Etiyopya, Tanzanya gibi ülkelerin de gerisinde kaldı.

Türkiye, Avrupa Birliği ülke sıralamasında sonuncu, OECD üyesi ülkeleri sıralamasında ise en düşük ikinci sırada yer alırken, G20 ülkeleri arasında ise sondan dördüncü sırada yer aldı. 2013 yılında Doğu Avrupa ve Orta Asya ülkeler grubunda lider konumda bulunan Türkiye, 2022 yılında yine sondan dördüncülüğe düştü.

38 OECD ülkesi arasında 37. sırada yer alan Türkiye, G20 ülkeleri arasında ise sondan dördüncü sırada yer almaktadır.

ZAFER ÖZCİVAN

Ekonomist